Маънавий эҳтиѐжлар

1. 
   Маънавий эҳтиѐжлар – бу инсоннинг шахс сифатида камол топиши, дунѐқараши ва маънавиятининг шаклланиши учун тақозо этиладиган номоддий неъмат ва хизматларга бўлган заруратдир.
   
2. 
   Иқтисодий ресурслар деганда товар ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш жараѐнларида фойдаланиш мумкин бўлган барча восита ва имкониятлар мажмуи тушунилади.
   
3. 
   Иқтисодиѐт назарияси фанининг предмети – иқтисодий ресурслар чекланган шароитда жамиятнинг чексиз эҳтиѐжларини қондириш мақсадида ҳаѐтий неъматларни (ва хизматларни) ишлаб чиқариш, тақсимлаш, айирбошлаш ва истеъмол қилиш жараѐнида вужудга келадиган иқтисодий муносабатларни, ижтимоий хўжаликни самарали юритиш қонун-қоидаларини ўрганишдан иборат
   
4. 
   Иқтисодий қонун – иқтисодий ҳаѐтнинг турли томонлари, иқтисодий ҳодиса ва жараѐнлар ўртасидаги доимий, такрорланиб турадиган, барқарор сабаб-оқибат алоқаларини, уларнинг ўзаро боғлиқлигини ифодалайди.
   
5. 
   Умумий иқтисодий қонунлар – кишилик жамияти ривожланишининг барча босқичларида амал қилади.
   
6. 
   Хусусий ѐки даврий иқтисодий қонунлар – инсоният жамияти тараққиѐтининг маълум босқичларида амал қилади.
   
7. 
   Махсус, ўзига хос иқтисодий қонунлар – алоҳида олинган иқтисодий тизим шароитида амал қилади.
   
8. 
   Иқтисодий категория – доимо такрорланиб турадиган, иқтисодий жараѐнлар ва реал ҳодисаларнинг айрим томонларини ифода этувчи илмий-назарий тушунча.
   
9. 
   Услубият – илмий билишнинг тамойиллари тизими, йўллари, қонун-қоидалари ва аниқ ҳадислари.
   
10. 
    Илмий абстракция усули – таҳлил пайтида халал бериши мумкин бўлган иккинчи даражали нарсалар, воқеа-ҳодисаларни фикрдан четлаштириб, ўрганилаѐтган жараѐннинг асл моҳиятига эътиборни қаратиш.
    
11. 
    Merkantelizm - jamiyatning boyligi puldan, oltindan iborat bo'lib, u savdoda, «asosan tashqi savdoda paydo bo‘ladi va ko'payadi», deb tushuntiradi. Merkantelizm - italyancha «mercante» so'zidan olingan bo'lib, «savdogar» ma’nosini anglatadi.Bu oqim ning nam ondalari: Vil Stafford, Tomas Men, Antuan Monkreten, Jon Lou, Caspar Skaruffi va boshqalar.
    

12. 
    Fiziokratlar - jamiyatning boyligi qishloq xo'jaligida vujudga keladi degan g'oyani ilgari suradilar. Bu ta’limotning asoschisi Fransua Kene (1694-1774 y.y.) hisoblanadi.
    
13. 
    Klassik siyosiy iqtisod - boylik faqat qishloq xo'jaligida emas, b a lk i s anoat, tr a n s p o rt, q urilish va boshqa s o h a lard a ham yaratilishini isbotlab berdi.U. Petti (1623-1686 y.y.) boylikning manbai yerva mehnat ekanligini e’tirof etgan. «Mehnat boylikning otasi, yer uning onasi», degan ibora unga tegishlidir.
    
14. 
    Marjinalizm vakillari (m arginal-keyingi, qo'shilgan) - keyingi tovar nafliligi, qo'shilgan mehnat yoki resurs unumdorligining pasayib borishi nazariyalarini ishlab chiqqan. Keyingi tovar nafliligining kamayib borish qonuni bu oqimning asosiy prinsipi hisoblanadi. Shunga ko'ra, narx xarajatga bog'liq bo'lmay, keyingi naflilik asosida belgilanadi. Marjinalizm asoschilari Karl Menger, Fridrix fon Vizer, Eygen fon Bem-Baverk, Uilyam Stenli Jevons hisoblanadi.
    
15. 
    Neoklassik maktab (asoschisi Alfred Marshall) bozor iqtisodiyoti sharoitida d a v la tn in g a r a la s h u v in i c h e k la s h g 'o y a s in i ilga r i s u ra d i. B o z o r mexanizmining buzilishi monopoliyalar vujudga kelganda ham yuz berishini ko'rsatadi. Funksional bog'lanish g 'oy a s in i asoslaydi, bozor bahosini belgilovchi omillar talab va taklifdan iborat deb hisoblaydi.Bu maktab vakillaridan L.Valras umumiy iqtisodiy muvozanatlik modelini ishlab chiqishga, I.Shumpetter esa iqtisodiy tizim lar o'zgarishning ichki kuchlarini ko'rsatib berishga harakat qilgan hamda iqtisodiyotni harakatga keltiruvchi asosiy kuch tadbirkorlik degan xulosaga kelgan.
    
16. 
    Keynschilik -rivojlangan bozor iqtisodiyotini davlat tomonidan tartibga solib turish zarurligini asoslashga qaratiladi. Jon Meynard Keyns «Bandlik, foiz va pulning umumiy nazariyasi» (1936 y.) nomii kitobida bunday tartibga solish yalpi talabga hamda shu orqali inflyatsiya va bandlikka ta ’s ir ko'rsatishini asoslaydi.
    
17. 
    N e o lib e ra liz m (F.Xayek, Sh u m p e te r, L .E r k a r d )- a s o s iy e 'tiborn i davlatning iqtisodiyotga aralashuvini eng kam darajaga keltirishga, xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratish lozimligini uqtiradi.
    
18. 
    Monetarizm - (M. Fridman) iqtisodiyotni boshqarishni pul muomalasini tartibga solish orqali amalga oshirish mumkinligini asoslab beradi.
    
19. 
    Institutsionalizm tarafdorlari (T.Veblen, J.Gelbreyt) fikriga ko'ra, xo'jalik yurituvchilar o'rtasidagi munosabatlar nafaqat iqtisodiy balki noiqtisodiy omillar ta'sirida vujudga keladi. Shu sababli, iqtisodiyotga muassasaviy o'zgarishlar orqali ham ta’sir ko'rsatishi mumkin.
    
20. 
    Iqtisodiy qonunlar - iqtisodiy hodisa va jarayonlar o'rtasidagi ichki, barqaror, doimiy takrorlanib turadigan sabab-oqibat bog'liqliklarini va aloqadorliklarini ifodalaydi. Bu to 'g 'rid a n - to 'g 'ri yoki teskari b o g 'liq lik b o 'lis h i mumkin. Masalan, ta la b qonuni narx bilan s otib o lin a d ig a n ma h s u lo t m iqdori o'rtasidagi teskari, taklif qonuni esa mahsulot narxi bilan uning chiqariladigan miqdori o'rtasidagi to'g'ridan-to'g'ri bog'liqlikni ifodalaydi.