Manbashunoslik

4.3.3. «Maktuboti Allomiy»
“ M aktuboti A llom iy” - “ M aktuboti A bulfazl” , “ Inshoyi Abulfazl” 
( ’’Abulfazl (Allomiy) tarafidan bitilgan (va ko'chirilgan) m aktublar”)i deb 
ham ataladi. Maktublamirig asosiy qismi Boburiylarsaltanati (1526—1858)ning 
atoqli podshohlaridan Jaloliddin Akbar (1556—1605) nom idan, bir qismi vazir 
va yirik tarixchi olim Abulfazl ibn M uborak Allomiyning shaxsiy mazmundagi 
maktublaridan iborat. T o'plam uch qismga bo'lingan. U ndan bizga uchdan 
ikki qismi, ya’ni ikkita daftari yetib kelgan, xolos. U Allomiyning qarindoshi 
Abdusamad ibn Afzal M uham m ad tom onidan tuzilgan.
“ M aktuboti A llom iy”da 1586—1596-yillarda Buxoro va Balx xonliklari 
bilan B oburiylar davlati (H in d isto n ) o 'rtasid ag i siyosiy m u no sab atlar 
haqida o ‘ta qim m atli m a ’lum otlarni u chratam iz. M a ’lum ki, o ‘sha yillari 
H indistonning nafaqat Buxoro va Balx xonliklari, balki E ron bilan ham
m unosabatlari jiddiy tus olgan edi. A gar B oburiylar bilan Shayboniylar
35

---

davlatlari o'rtasidagi siyosiy m unosabatlar B adaxshon tufayli, to 'g 'ris i 
B adaxshonni o 'z hukm ronligiga kiritib olish xususida b ir q adar buzilgan 
b o ‘lsa, Safaviylar E roni bilan H indiston o'rtasidagi m u n osab atlar k atta 
siyosiy-strategik aham iyatga ega b o 'lg an Q a n d ah o r xususida b irm u n ch a 
buzilib qolgan edi.
M ajm uadagi m aktublarda m an a shu chigal m asalalam ing m o hiyatini 
tushuntirib bera oladigan daliliy m a ’lum otlar k o 'p . Bu jihatd an A kbam ing 
Abdullaxonga yo'llagan u ch ta m aktubi va A bdullaxonning m avlono M ir 
Q uraysh, A hm ad otaliq boshchiligida H indistonga yuboigan elchiligi, va 
Buxoro elchisi olib borgan m aktub, va A kbam ing Balx bilan B uxoroga 
xoja Afzal, H akim H u m o m va M ir S adrijahon boshchiligida yo 'llagan
elchiliklari xususida qim m atli m a ’lu m otlar keltirilgan.
Y a n a b ir m u h im m a s a la n i h a m a y tib o 'tis h g a t o 'g 'r i k e la d i. 
M aktublam ing b irida kelgusida tutiladigan siyosat xususida ikki davlat — 
Boburiylar davlati va Buxoro xonligi hukm dorlarining maxsus uchrashuvini 
uyushtirish m asalasi ko'tariladi.
“ M aktuboti A bulfazl” m ajm uasining yaxshi b ir q o 'ly o zm a nusxasi 
(ta r tib ra q a m i 290, 154 v a ra q ) O 'z b e k is to n R e sp u b lik a si F a n la r
akadem iyasining Sharqshunoslik instituti xazinasida m avjud.