Manbashunoslik

3.7. Manbaning o‘ziga xos xususiyatlarini tahlil etish
Y ozm a m anbalar to 'g 'risid a talabalarga m a ’lum ot berishda ularning 
h a r birining o'zig a xos xususiyatlarini ajratib ko'rsatish ju d a m uhim dir. 
C hunki h a r bir m anba, asar albatta bosh qalardan q ato r xususiyatlari 
bilan, qaysi voqealar bayonining mavjudligi bilan, qay tarzda bayon etilishi 
bilan, qanday m anfaatlarni ifoda etgani bilan o 'z a ro farqlanib turadi. 
A sarning o 'z ig a xos xususiyatlarini an iq lash d a un in g q an d a y tarixiy 
a sa rla rg a o 'x sh a sh lig i, u la rd a n farqi h a m d a q a n d a y m a n b a la rd a n
foydalanib yaratilganligiga alohida e ’tib o r berish zarur.
3.8. Asarning ilmiy ahamiyatini aniqlash
Y o zm a m a n b a d a g i a sa r m a z m u n in in g ta h lili, u n in g ta rix fani 
taraqqiyotiga qo'shgan yangiligi, hissasini belgilash bilan yakunlanadi. Y a’ni, 
qaysi voqealar birinchi b o r yoritilgan? Awalgi yoritilgan voqealar bayoni 
qay ta rz d a ta lq in etilgan? A sarda b ay o n etilg an v o q ea la r yu rtim iz 
taraqqiyotiga qay tarzda ta ’sir etgan? Aynan shu masalalar asarning yurtimiz 
tarixini o'rganishdagi ilmiy aham iyatini ochib berishga xizm at qiladi.
3.9. Manbaning o‘rganilishi, uning tarixnavisligi
M an b a n in g o 'rg an ilish i, u n in g tarixnavisligi m axsus q o 's h im c h a
tarixnavislik fanida qay darajada yoritilganligini aniqlash ham m uhim
aham iyatga ega. C hunki, b o 'lg 'u si pedagoglar ushbu m anb alar ustida 
m ustaqil tadqiqot olib borishlari uchun ilmiy asos yaratiladi. M anbaning 
o'rganilish tarixi maxsus tarixnavislik yordam chi fanida tadqiq etilsa-da, 
m anbashunoslikda ham uning to 'g 'risid a ixcham m a ’lum ot berish zarur 
deb o'ylaym iz.
B unda, asosan m anbaning qo'lyozm alari qay darajada o'rganilgani,
24

---

asarning asl m atn i, zam onaviy m atb aa u su lid a — faksim ile, litografik va 
te rm a tarz d a ch o p etilganm i, noshir y a ’n i nashrga tayyorlovchi nom i, 
n ash rg a yozilgan s o ‘zboshi, ilova q ilin g a n iz o h la r va k o 'rsa tk ic h la r 
m avjudligini qayd etish m aqsadga m uvofiqdir.
M anban ing o ‘rganilishi, tarixnavisligi oxirida asardagi m a ’lu m o tlar 
q anday m axsus tadq iq o tlard a, darslik va q o 'llan m alard a yoritilganligi 
bayon etiladi.
B ir akadem ik soat davom ida talabalarga yozm a m anb alar to ‘g ‘risidagi 
yuqoridagi m a ’lu m o tlarn i b erish kifoya, deb o ‘ylaym iz. C h u n k i, bu 
m a ’lu m o tlarg a q o 's h im c h a ta rz d a dars rejasi, k am id a 10 ta , asosiy 
tu s h u n c h a la r , en g k o ‘p i b ila n 15 t a a ta m a la r , m a n b a b o 'y ic h a
foydalanilgan asosiy (5ta) va q o 'sh im ch a (lO tagacha) maxsus adabiyotlar 
ro'yxati talabalarga tavsiya etiladi. Y ana dars jarayonida ko'rgazm ali qurol 
sifatida asar qo'lyozm asi, nashrlari va bo sh q a m ateriallardan , zam onaviy 
texnik vositalardan foydalanish m aqsadga m uvofiqdir.
D ars oxirida o'tilg an darsni m u stahk am lash u ch u n savollar tavsiya 
etilishi kerak.