Manbashunoslik

6 .1 .4 . «Sam ariya»
“ S am ariya” asari m uallifi Abu Tohirxoja S am arqand qozisi Abu S a’id 
ibn Abdulhayning o'g'lidir. Abu Tohirxojaning otasi ham , bobosi m avlono 
M ir Abdulhay ham o'qim ishli kishilarbo'lishgan. M avlono M ir A bdulhay 
(1755—1827) S am arqandda qirq yil qozikalon m ansabida turgan. Shu 
bilan birga u bir talay ilmiy asarlar yozib qoldirgan. “ Havoshi shofiy bar 
sh a rh i B ayzaviy” , “ S ah ih i B u x o riy ” n in g fo rsc h a sh a rh i, “ Z a b u ri 
D o v u d iy ” n in g f o r s iy c h a s h a r h i, “ A x lo q i B a h o d u r x o n ” s h u l a r
jum lasidandir. Otasi Abu S a’idxoja (1849-yili 28 avgustda vafot etgan) 
ham keng m a ’lum otli kishi bo'lgan. Fiqh va kalom , diniy aqidalarni 
isbotlash ilm ida benazir bo'lgan.
“ S a m a riy a ” XI b o b , m u q a d d im a va x o tim a d a n ib o ra t b o 'lib , 
S am arqand shahrining bunyod etilishi, “ S am arq an d ” deb atalishining 
sabablari, shaharning geografik holati, ob-havosi, uning XIX asrning 
uchinchi choragiga qad ar saqlanib qolgan osori-atiqalari va m ashh ur 
kishilari haqida m a’lum ot beradi.
53

---

Asarning o ‘zbekcha tarjim asi 1921-yili sam arqandlik yosh, salohiyatli 
olim A bdulm o'm in Sattoriy tarafidan am alga oshirilgan edi. Lekin, og‘ir 
xastalik va 1925-yil 23 iyuldagi bevaqt o ‘limi unga tarjim ani chop qilishga 
im kon berm adi. Sadriddin Ayniy 1925-yili o ‘sha yillari m ao rif noziri 
b o ‘lib ishlab turgan A bdurauf Fitratning taklifi bilan, uni ta h rir qilib, 
nashrga tayyorlagan edi. Lekin, asar chop etilm ay qolgan edi. S.Ayniyning 
q o 'ly o z m a s i h o z ird a 0 ‘zR FA S h i fo n d id a 6 0 0 -r a q a m o s tid a
saqlanm oqda.
“ S am ariya” asari B.Ahmedov va A .Juvonm ardiyev tom o n id an qayta 
nashrga tayyorlandi va 1991-yili T oshkentda chop etildi.