Manbashunoslik

3 .2 . Huquqiy hujjatlar va yozishm alar
O 'z bekistonning qadimgi va o 'rta asrlar tarixini o'rganishda ilmiy 
te k s h iris h in s t it u t l a r i n i n g k u t u b x o n a l a r id a , davlat tarix arxivida, 
o ' l k a s h u n o s l i k m u z e y l a r i d a s a q l a n a y o t g a n r a s m i y h u j j a t va 
y o zish m alarn in g aham iyati b e nihoya kattadir. Lekin ularni topish, 
o ‘rganish va o ‘z o'rnida foydalanish o 't a qiyin b o ‘lib, tadqiqotchidan 
c h u q u r bilim, maxsus malaka, qunt va sabot-m atonat talab qilinadi.
Huquqiy hujjatlarni ham, jam iyatda katta nufuzga ega bo'lgan shaxslar 
o'rtasida olib borilgan yozishmalarni ham bir yerdan, aniqrog'i bir yoki 
ikki asar ichidan, bir muzey, arxiv va fondidan topib bo'lmaydi. Ularni 
barcha muzey, arxiv va fondlar ichidan, q o'lyozm a kitob va chop etilgan 
asarlardan qidirib topish mumkin.
Huquqiy hujjatlar — podshoh va xonlarning farmonlari, yorliqlari, 
i n o y a t n o m a l a r , r a h n o m a l a r , v asiqala r, v a q f n o m a l a r va b o s h q a la r 
O 'z b ek isto n d ag i tarix va o 'lk ash u n o slik m uzeylarida, maxsus ilmiy 
tekshirish institutlari va universitetlarning kutubxonalarida, shuningdek, 
Davlat tarix arxivlarida ham da shaxsiy majmualarda saqlanadi. A m m o
IX—XII asrga oid hujjatlar hali alohida to'p lan ib o'rganilganicha yo'q.
Bu davrda maxsus kotib yoki dabirlikka qancha katta e ’tibor berilgani 
Nizomiy Aruziy Samarqandiyning “T o 'r t m aq o la” asarida bayon etilib, 
ayrim m a k tu b ia r nam u n ala ri keltirilgan. M usu lm o n c h ilik hujjat lari 
Burxoniddin Marg'inoniyning “ H idoya” asarida keyincha o'zining rasmiy 
tavsifini topdi.
145

---

Quyida arab tilida bitilgan eng muhim manbalar va ularning mualliflari 
haqida ixcham m a ’lumot keltiriladi.