Manbashunoslik

3.2. Kodikologik ma’lumot
K odikologik m a ’lu m o t yoki tah lil deganda yozma m an b a, un ing
m uallifm ing n om lari va noyob qo'ly ozm alari to'g'risidagi m a ’lu m otlarni 
bayon etish tush uniladi. B unday m a’lum otlar 5 dan 9 g ach a b o'lishi 
m u m k in . (B u n d a n o rtiq c h a m a ’lu m o t talaba e ’tiborini su saytirish i 
m um kin) B ular kodikologik yoki q o 'ly ozm a to'g'risidagi m a ’lu m o tlar 
hisoblanadi. Kodikologiya so 'z i lotincha 
c o d e x -
kodeks so 'zid an olingan 
b o 'lib , q o 'lyozm a kitobning o'ziga xos xususiyatlarini anglatadi.
K odikologik m a ’lu m o tla r asar n o m idan tashqari yana quyidagilardan 
iboratdir:
1. M uallifning nom i, hayot yillari;
2. Asarning yaratilgan vaqti;
3. Q o'lyozm aning ta rtib raqam i va saqlanayotgan joyi;
4. Eng qadim gi q o 'ly o zm an in g yaratilgan vaqti 
va 
joyi;
5. Q o'lyozm aning varaqlar soni va o'lcham i.
U larning ay rim larini B .A .A hm edov manbaning tashqi belgilari — 
q o 'lyozm a m uqovasi, qog'ozi va xatidan tashqari asarning yozilgan vaqti, 
joyi, muallifi, yozilish sabablari, asar yozilgan vaqtdagi ijtim oiy-siyosiy 
m uhit, deb tu sh u n tira d i1.
1 A hm edov B.A. 0 ‘zb ekiston tarixi m anbalari. — Toshkent: 0 ‘qjtUVchi 2001 17-bet
21

---

B ular q o 'lyozm a asar to ‘g ‘risidagi eng ixcham kodikologik m a ’lum o t 
hisoblanadi.
Pedagog o ‘rganilayotgan m anbaning ilmiy aham iyatidan kelib chiqib, 
yana quyidagi qo 'sh im ch a m a ’lum otlar bilan to'ldirishi m um kin va ularni 
q o 'ly o zm a asar to ‘g ‘risidagi batafsil m a ’lu m otlar deb atashim iz m um kin. 
U lar quyidagilardir:
1. X attotning nom i va xat turi;
2. Q o ‘lyozm aning k o ‘chirilgan joyi;
3. Paleografik xususiyatlari (siyohi, qog‘ozi va qo'ly ozm an in g o'zig a 
xos xususiyatlari);
4. Q o'lyozm a xotim asi — kolofon.
Pedagog-m utaxasis o 'z bilim saviyasiga k o 'ra va ixtiyori b ilan bu 
m a ’lum otlam ing barchasini yoki ulardan ayrim larini tanlab talabalarga 
tushuntirishi m um kin. So'nggi tadq iqotlar shuni ko'rsatadiki, bir m anba, 
q o 'ly o z m a kitob, b itik to 'g 'ris id a 60 d an ziyod tex nik , kodikologik 
m a ’lum ot m avjud. A lbatta, bularning aksariyati faqat so f ilm iy akadem ik 
tadqiqotlarda istifoda etiladi.
Oliy t a ’lim tizim ining birinchi bosqichi uchun asar to 'g 'risid agi 9 ta 
eslatilgan kodikologik m a ’lum otlarni kifoya deb o'ylaym iz.