Маoлумотнома

дифференциаллаштирилиши лозим. Бу талабнинг бузилиши фақатгина 
ўқув материалини ўзлаштирмаслигигагина олиб келмай, ўқувчининг 
саломатлигига ҳам катта путур етказиши мумкин. 

---

85 
Ўзлаштириш жараёнининг ўзида, хатто энг қоидали қилиб 
уюштирилган таълимда ҳам, жароҳат олиш хавфи мавжуд. Бу табиий 
равишда, ўқитувчидан жисмоний машқ билан шуғулланиш жойини жуда ҳам 
пухта тайёрлаш, ўқувчилар фаолиятини ташкиллашдаги уюшқоқликка риоя 
қилиш ва ўқувчига ёрдам бериш ёки уни хавфсизлигини таъминлашга 
(страховка) тайёрликни, доимо хушёрликни талаб қилади. 
Таълимнинг самарасига ташқи факторлар (спорт анжомлари ва 
жиҳозларнинг соз бўлиши), соғломлаштириш вазифаларининг ҳал қилиши 
(машғулот жойининг тозалиги, ҳаво ва бошқалар) аҳамиятли даражада 
таъсир қилади. 
Ҳаракат фаолиятларини ўқитишнинг юқорида қайд қилинган 
хусусиятлари ўқитувчидан психолого-физиологик билимларнигина талаб 
қилиб қолмай, юқори даражадаги анатомофизиологик ва методик 
таёргарликка оид билимларга эга бўлишни тақазо этади. 
 
8.1.Ҳаракатларни уддалай олиш қобилияти ва ҳаракат малакаси 
Жисмоний тарбияга хос бўлган кўп қиррали вазифаларнинг барчаси 
ҳаракатни бажара олиш (қила олиш) ва ҳаракат малакасининг шаклланишига 
боғлиқдир. Бу жараёнга хос қонуниятларни билиш ҳаракат фаолиятларини 
ўқитишнинг барча этапларидаги мазмунни тўғри ва рационал бўлишини, 
ҳаракат фаолиятларини эгалашдаги нотекисликларга бар ҳам беради ва 
таълим вариациясини йўлга қўйиш учун имконият яратади, дарслар 
тизимини нисбатан талаб даражасида тузиш, тайёрлов ва йўлланма берувчи 
машқлардан самарали фойдаланиб малаканинг ижобий ва салбий кўчишини 
таъминлайди.
Таълим жараёнида ҳаракат фаолиятларини ривожлантириш. 
Ҳаракат фаолиятларини ўқитиш жараёнида тананинг у ёки бу қисми 
(бўлаги)да ҳаракатни бошқаришнинг характери ўзгаради, натижада ҳаракат 
фаолиятини эгаллашнинг даражаси ортади. Б.А. Ашмарин бу жараённи 
қуйидагича ифодалаган: 
8.1.1-жадвал 
 
Ҳаракат фаолиятини ўқитиш 
Ҳаракатни 
қила билишни 
Ҳаракат 
малакасини 
Олий 
тартибда ҳаракат 
Махсус 
билимларга эга бўлиш 

---

86 
Ўқувчи (шуғулланувчи) махсус билимлар базасида ва тизимли 
машқлар натижасида ҳаракат фаолиятини бажариш учун белгиланган 
имкониятлар чегарасига етади, такомиллаштириш учун эса чегарасиз 
имкониятларга эга бўлади (олий тартибда ҳаракат қила билиш). Ҳаракат