Марказий банк, унинг функционал тузилиши ва функциялари


Download 351.92 Kb.
bet1/9
Sana24.10.2023
Hajmi351.92 Kb.
#1718054
  1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
1406025710 57507


Марказий банк, унинг функционал тузилиши ва функциялари


Режа:
1.Марказий банкларнинг пайдо былиши.
2.Марказий банкнинг функциялари.
3.Ўзбекистонда замонавий банк тизимининг шаклланиши.
4.Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг вазифалари ва функциялари.

1.Марказий банкларнинг пайдо булиши.
Марказий банк-кредит тизимининг бош банки бўлиб, Мамлакатда пул-кредит сиёсатини, эмиссия жараёнларини олиб боради.
Биринчи марказий банклар бундан =арийб уч юз йил олдин тижорат банкларининг ривожланиши натижасида вужудга келган. Булар 1668 йилда ташкил =илинган Швед Рикс Жиро банки, 1694 йилда ташкил =илинган Англия банкларидир. Европа мамлакатларида Марказий банклар анча кечро=, асосан ХVIII асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб фаолият кўрсата бошлади. Банклар пайдо бўлишининг бошлан\ич даврларида улар марказий (эмиссия) ёки тижорат банклари тари=асида юзага келган эмас, яъни банклар ўртасида хозиргидек бўлиниш бўлмаган. Банк иши ривожланишининг биринчи бос=ичларида ривожланган мамлакатларда тижорат банклари капиталларни йи\иш ма=садида муомалага банкнотлар чи=арганлар. Банкларнинг йириклашуви, банк ишининг ривожланиши натижасида банкноталарни муомлага чи=ариш йирик тижорат банклар =ўлига ўта борган ва кейинчалик бирор йирик банк ихтиёрига берилган. Бу банк миллий ёки эмиссион банк, яъни кредит тизиминин бош=ариб турувчи барча банклар фаолиятини назорат =илиб турувчи кредит институти сифатида намоён бўлади.
Жахон амалиётида марказий банклар вужудга келишининг икки асосий йули мавжуд. Биринчи йўл-бу узо= давр давомида тижорат банкларининг ривожланиши натижасида, уларни миллийлаштириш йўли билан марказий банкларнинг ташкил =илиниши. Бунга мисол =илиб, Англия банкини 1844 йил, Франция банкини 1848 йил, Испания банки 1874 йил, Германия Рейхсбанки-1875 йил, Италияда 1893 йил, Испанияда 1874 йилда мавжуд банкларнинг эмиссион марказ сифатида фаолият кўрсатишга мослашганлигини келтириш мумкин. Иккинчи йул-ташкил =илингандаё= марказий банк-эмиссон марказ сифатида =абул =илинган банклар. Бундай банкларга А+Ш нинг Федерал банклари, 1913 йилларда кўпгина Лотин Америкаси мамлакатларида ташкил =илинган банклар, Австрия банки ва бош=аларни мисол келтириш мумкин.
А+Шда Марказий банк функциясини 12 федерал резерв банкдан иборат Федерал Резерв тизими бажаради. Федерал резерв банклар акционер банклар бўлиб, бу банкларнинг акуионерлари сифатида миллий тижорат банклари фаолият кўрсатади. Тижорат банклар акционер сифатида дивиденд олишади. Дивиденд ми=дори 6 фоиздан ошмаслиги керак.
Марказий банклар ижрочи ташкилотлар таъсирисиз, ўз фаолиятидан олиб боришлари керак.
Жахонда ўз фаолиятини олиб боришда энг мустакил бўлган банклардан бири бу Немис Федерал банки-Бундес банки хисобланади. Баъзи бир давлатларда марказий банк парламентга хисобот беради. Кўпгина холларда Марказий банклар ўз фаолиятида муста=ил бўлсада, шу билан бирга давлат банки хисобланади:


2. Марказий банкнинг функциялари.
Марказий банк =уйидаги асосий функцияларни бажаради:
- банкнотлар( накд пуллар) эмиссияси,
- давлатнинг олтин-валюта захираларини са=лаш,
- пул-кредит сиёсати инструментлари ёрдамида и=тисодни мувофи=лаштириш,
- кредит институтлари фаолиятини мувофи=лаштириш,
- давлат банки сифатида фаолият кўрсатиш,
- тўлов-хисоб муносабатларини ташкил =илишни белгилаб бериш,
- валюта курсини мувофи=лаштириш.
Жахоннинг барча мамлакатларида банкнотларни муомалага чи=ариш функцияси марказий банкларнинг асосий функцияларидан бири хисобланади ва у бу сохада монопол ху=у=ига эга. Кредит пуллар марказий банк томонидан =онунда белгиланган равишда чи=арилади ва марказий банк муомалага чи=арган пулларнинг =айтиб банкга келиб тушиши чораларини ишлаб чи=иши зарур.
Давлатнинг валюта захираларини бош=ариш функцияси. Марказий банк давлатнинг олтин, кимматбахо металл ва камёб тошларни, валюта захираларини бош=аради. Давлатнинг расмий олтин-валюта захиралари халкаро хисоб-китобларда активлар резерви, хисоб-китоблар бўйича давлатнинг кафолатли су\урта фонди сифатида намоён бўлади. Одатда мамлакат олтин захираларини асосий =исми Марказий банк ихтиёрига берилган бўлади. Баъзи давлатларда олтин захиралар молия министрлиги ихтиёрида бўлиб, марказий банк олтин билан бо\ли= операцияларни олиб боради. Марказий банклар мамлакат валюта захираларини ўзида йи\ади ва бу захиралар хал=аро хисоб-китобларни амалга ошириш, тўлов баланси дефицитини =оплаш ва мамлакат миллий валютаси курсининг бар=арорлигини таъминлаш учун ишлатади. Марказий банк ор=али давлатнинг иктисодий сиёсати, янада ани=ро\и давлатнинг пул-кредит сиёсати олиб борилади. Марказий банкнинг пул-кредит сиёсати давлатнинг и=тисодни бош=ариш сиёсатининг бир =исми бўлиб, муомаладаги пул массаси, кредит хажми, фоиз ставкалари даражасини ва бош=а пул муомаласи ва ссуда капитали бозори кўрсаткичларини ўзгартириш билан бо\ли= бўлган чора-тадбирлар йи\индисидан ташкил топади.
Пул-кредит сиёсатининг асосий ма=сади миллий валюта бар=арорлигини таъминлаш, валюта курси ва фоиз ставкаларини о=илона ўрнатиш асосида инфляция суръатларини камайтириш, кредитдан фойдаланишнинг самарадорлигини ошириш ва и=тисодиётнинг бар=арор ўсишини таъминлашдан иборат.



Download 351.92 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling