Markaziy osiyo xalqlari etnologiyasi

Qabila y o ‘Iboshchisining vazifasi 
— xo'jalik ishlariga rahbarlik 
qilish, urug‘lar o ‘rtasida kelib chiqadigan nizo va kelishmovchiliklami 
bartaraf etish, tashqarida qabila manfaatlarini himoya etish, harbiy 
ishga rahbarlik qilishdir. Odatda, harbiy dem okratiya davrida qabila 
y o‘lboshchisining dunyoviy va harbiy vazifalari saylab qo‘yilgan 
ikkita teng huquqli yo‘lboshchi o ‘rtasida taqsimlangan. Shuni yana bir 
karra ta'kidlash kerakki, y o ‘lboshchi dunyoyiy hokimiyatga, oqsoqol 
esa ham dunyoviy, ham clinty hokimiyatga boshchilik qilgan, bu 
hyech bo'lm aganda urug‘ jam oasida kohinlar yoki sham anlaming 
alohida tabaqasi paydo bo‘lmaguncha davom etgan. Ba'zan ibtidoiy 
jam iyatda yo‘lboshchilar qabila xususiyatini urug‘chilik xususiyatlari 
bilan uzviy bog‘lab ish ko^rganlar. Zero, qabila ittifoqlari tarkibida 
urug‘chilik 
munosabatlarining 
an'anaviy 
ta'siri 
parallel 
holda 
yashovchi hodisadir. 
,
Q abilalar ittifoqi 
(союз племен) — urug‘ yoki- qo‘shni 
qabilalaming vaqtincha , uyushmasi. b o ‘lib, u a w a lo , dushman 
hujumini qaytarish ,uchun tashkil etilgan. Ba'zi hollarda mudofaa 
m aqsadlarida,vujudga kelgan qabilalar ittifoqi o‘z faoliyatini davom 
ettirdi, lekin endi ijtimoiy-iqtisodiy manfaatlar yo‘lida ular tarkibida 
mavjud boMdi. Odatda, harbiy xavf-xatar bartaraf etilgach, ittifoqlar 
tarqalib ketgan.
Qabilalar siyosiy uyushma xususiyatlariga ega b o ‘lib ,. unga 
birlashgan qabilalaming mavqyeiga qarab ichki ierarxiya prinsipiga 
bo‘ysingan harbiy demokratiya davri nomini oldi. Bu vaqtda oddiy
270

---

say lab qo‘yiladigan yo'lboshchi bilan bir qatorda qabila a'zolari yoki 
qabilalar kengashi tom onidan demokratik y o ‘l bilan saylanadigan 
harbiy boshliqlam ing ijtimoiy roli ortib boradi. Ushbu ittifoqlami 
davlatning nishonalari (darakchilari), harbiy y o ‘lboshchi!ami esa 
qirol, knyaz hokim iyatining ilk bosqichidagi ko ‘rinishi deb hisoblash 
mumkin edi.