Marketing tizimi haqida tushuncha va tarmoq marketinglari Makromarketing va mikromarketing Marketingni boshqarish jarayoni

4.3- rasm. Marketing makromuhiti omillari
Turli darajadagi boshqarish vositalari va usullari о‘zaro farq qilinadi. Korxona darajasida asosan marketing-miks vositalaridan foydalaniladi. Undan yuqoriroq darajalarda investitsiya siyosati narxlarni boshqarish, ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari va shunga о‘xshash faoliyat kо‘rsatadi.
Marketingni qо‘llash sohalari va obyektlariga muvofiq quyidagi holatlarga kо‘ra guruhlash mumkin:

• 
  ichki marketing;
  
• 
  tovarlar bо‘yicha marketing;
  
• 
  eksport marketingi;
  
• 
  import marketingi;
  
• 
  ilmiy texnik marketing;
  
• 
  tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri mablag‘ (investitsiya) kiritish marketingi;
  
• 
  xalqaro marketing;
  
• 
  notijorat faoliyati sohasidagi marketing;
  
• 
  ijtimoiy g‘oyalar marketingi;
  

Ichki marketing qoidaga kо‘ra bir tomon doirasida tovar va xizmatlarni sotish masalalari bilan bog‘liq. Amalda barcha korxonalar avval ichki bozorga keladi, yuqori natijalarga erishgandan keyin esa, ya’ni raqobatbardosh mahsulotlarini yaratgandan keyin tashqi bozorga chiqadi.
Tovarlar va xizmatlar marketingi (tovarlar bо‘yicha marketing) samarali sotishni tadqiq qilish va tovarlar va xizmatlar turlari bо‘yicha tadbirkorlik faoliyatining foydaliligini ta’minlashni kо‘zda tо‘tadi. Masalan, xorijda sanoat tovarlari marketingi, iste’mol tovarlari va xizmatlar marketingi ishlab chiqilgan.
Eksport marketingi yangi xorijiy sotish bozorlarini quyidagicha tadqiq qilish, firma mahsulotlarini sotish uchun xorijiy sotish xizmatlarini tashkil qilishni kо‘zda tо‘tadi.
Import marketingi yuqori samarali xaridorlarni ta’minlash uchun bozor tadqiqotlarining alohida shakllarini kо‘zda tо‘tadi.
Ilmiy-texnik marketing xaridning ilmiy-texnik faoliyat natijalari: patentlar va litsenziyalarni sotish va xarid qilish qismidagi marketing tadqiqotlari, fan-texnika taraqqiyoti yо‘nalishlarini о‘rganish, tegishli tomonlar patent huquqlari masalalari va boshqalar bilan bog‘liq.
Tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri marketing kiritish marketingi о‘z ichiga xorijiy faoliyatni tadqiq qilish, yangi korxona ishining imkoniyatlari (biznes-reja turlari), uning sotish faoliyatini chuqur va har taraflama tahlil qilishni, hamda kompaniya manfaatlari va korxona qurilgan mamlakat qonunini hisobga olgan holda tashqi bozorda sotish tadqiqotlarini о‘z ichiga oladi.
Xalqaro marketing, tashqi iqtisodiyot, tashqi savdo marketingi deb ham ataydilar, mahsulotni xorijda qurilgan milliy korxonalarda sotishni kо‘zda tо‘tadi. U ishlab chiqarish, sotish vazifalarining juda kattaligi bilan farqlanadi, asosan kо‘p sonli mamlakatlar hududlarini qamrab oluvchi transmilliy kompaniyalarga javob beradi.
Notijorat faoliyati sohasidagi marketing asosan alohida tashkilot yoki alohida shaxsga nisbatan jamoaning ijobiy fikrini yaratish masalalari bilan bog‘liq.
Ijtimoiy marketingni qо‘llashning eng muhim sohasi rivojlanadigan mamlakatlarda oilani rejalashtirish, kariyalar va kasallarga e’tiborni jalb qilish ayrim ijtimoiy zaruriyatlarga xayriya qilishga tayyorlikni rivojlantirishdan iborat.