Маркетинг

Маркетинг
 
 
 
72 
ишлаб чиқарувчилардан олишади. Харидорларни асосан товарнинг истеъмол 
қиймати қизиқтиради. Рақобат асосан қуйидаги кўринишларда бўлиши мумкин: 
товарларнинг хизматлари бўйича, бир хил эҳтиёжни қондиришга қаратилган 
рақобат, бир хил товарни ҳар хил фирмалар ишлаб чиқариш орқали бўладиган 
рақобат; ёки бир хил фирма томонидан ҳар хил модификацияда товар ишлаб 
чиқариш. 
Нархлар орқали рақобатлашиш энг кенг тарқалган. 
Ҳозирги даврда рақобат ўзига хос киёфа касб етмокда. Нархлар соҳасида 
рақобат ишлаб чиқаришни харажатлар энг кам бўладиган мамлакатларда йўлга 
қўйишни талаб қилади. 
Нарх билан рақобат утмишда эркин бозор рақобати бўлган, бозорда бир хил 
товарлар ҳар хил нархлар билан сотилган даврларда пайдо бўлганди. Ишлаб 
чиқарувчи нархни пасайтириш билан ўз товарини ажратиб кўрсатишга, унга 
эътиборни қаратишга ва пировард натижада ўзи истаган бозор ҳиссасини 
эгаллашга эришган. Ҳозирги замон бозор шароитларида нарх билан очиқ рақобат 
амал қилмайди, чунки ишлаб чиқарувчилардан бири нархни пасайтириши билан 
унинг рақиби ҳам шу ишни қилади, бу эса фирманинг бозордаги мавқеини 
ўзгартирмайди, балки, умуман тармоқдаги фойданинг пасайишига, асосий 
фондларни янгилаш ва кенгайтириш учун инвестицияларнинг камайишига олиб 
келади. Натижада кўтилган зафар ва рақибларни суриб чиқариш ўрнига кутилмаган 
хонавайронлик ва синиш юз беради. Шу сабабли саноат монополиялари нархларни 
иложи борича узоқроқ ушлаб туришга, таннархни ҳамда маркетинг харажатларини 
тобора пасайтириб, фойдани кўпайтиришга интилади. Фан-техника тараққиёти 
ютуқлари туфайли рақобатнинг нарх билан боғлиқ бўлмаган усулларидан 
фойдаланишнинг қулай шароитлари юзага келди. 
Нархсиз рақобатда товарнинг нархи эмас, балки унинг юқори сифат, паст 
истеъмол нархи, замонавий дизайн, сервис хизмати, ишлаб чиқарган фирма 
шухрати рақобат кўрашининг асосий омилига айланади. 
Нархни пасайтириб бозорни эгаллаш стратегиясини ўрганишда қуйидаги 
саволларга жавоб топилади: 
-бошқа товарларни рақобатбардошлигини белгиловчи омиллар қайсилар? 
-рақобатчи-фирмаларнинг реклама воситалари ва сотишни рағбатлантириш 
усуллари қандай? 
-қайси савдо белгилари ишлатилмокда? 
-рақобатчилар товарларининг ўрамаси-безаклари, дизайнида нималар кўзга 
ташланмокда? 
-товарни кафолатли ва ундан кейинги ишлатиш даврларида қандай 
сервис 
таклиф қилинмокда? 
-миллий савдо тармоқлари орқали товар сотилмокдами ёки фирма ўз 
шахобчасини очганми? 
-рақобатчилар қўллаэтган товар ҳаракати (транспорт, заҳиралар ҳажми, 
омборлари ва уларнинг жойланиши. 
Натижада рақобатчи шунджай ҳаракат қилишяпти? Бошқача йўли йўқми? 
Деган саволларга жавоб топилади.