Ma’ruza №1: Kompleks ishlab chiqarish xarajatlarining taqsimlanishi va qo‘shimcha mahsulot ishlab chiqarish

Jami mahsulot tannarxi 55,000 p.b.
U holda mahsulot birligi 55.00 p.b.ni tashkil etadi (55,000 p.b. / 1,000 birlik). 1,000
birlik qo‘shma mahsulotdan 800 birligi 100 p.b.dan sotildi. Oy maboynida asosiy qo‘shma
mahsulotdan tashqari 750 fund ikkilamchi mahsulot ham olindi, qaysiki unga 850 p.b.
qo‘shimcha xarajatlardan iborat ishlov berildi. Oy davomida 750 fund ikkilamchi mahsulotdan
faqat 500 fundi 4.20 p.b. sotildi .
Ushbu ma’lumotlar asosida quyidagi ko‘rsatkichlarni aniqlaymiz:
1) Bir birlik ikkilamchi mahsulotga to‘g‘ri keladigan qo‘shimcha ishlash xarajatlari:
850 p.b. / 750 birlik = 1.13 p.b. / birlik
2) Ikkilamchi mahsulotni to‘liq sotishdan olinadigan mo‘ljaldagi sof daromad:
750 (4.20 – 1.13 ) = 2303 p.b.
2) Ikkilamchi mahsulotni hisobot oyida haqiqiy sotishdan olingan sof daromad:
500 
(4.20 – 1.13) = 1535 p.b.
Yuqorida qayd qilingan usullar yordamida ikkilamchi mahsulotni hisobga olish tartibi bilan tanishib
chiqaylik.
Ikkilamchi mahsulot sotishdan olingan sof daromadni qo‘shma mahsulotning sotish
tannarxining kamayishiga olib borishi usuli. Ushbu usul asosida yuqoridagi hisob kitob
ma’lumotlari asosida tuzilgan moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobot quyidagi ko‘rinishga ega
bo‘ladi:
Ko‘rsatkichlar
Summa
Sotish hajmi (800 birlik)
800 birlik * 100 p.b. = 80,000 p.b.
Sotilgan mahsulotlarning tannarxi (800 birlik * 55 p.b.) - 1535 = 42,465 p.b.
Yalpi foyda
37,535 p.b.
Bu usulda amalga oshirilgan hisob-kitob natijalarini buxgalteriya schetlarida aks ettirish
tartibini ko‘rib chiqaylik:
Ikkilamchi mahsulotni qo‘shimcha qayta ishlash jarayoni bilan bog‘liq amalga oshirilgan
xarajatlariga quyidagicha buxgalteriya provodkasi beriladi:
Ikkilamchi mahsulot ishlab chiqarish jarayoni 850
Materiallar 300
Mehnat haqi 320
Taqsimlangan ishlab chiqarish ustama 230
Ikkilamchi mahsulotni sotishdan olingan yalpi daromad summasiga quyidagicha

---

buxgalteriya provodkasi beriladi:
Olinadigan schetlar yoki pul mablag‘lari schetlari 2,100
Ikkilamchi mahsulot zahirasi scheti 2,100
Ikkilamchi mahsulotni sotishdan olingan sof daromad summasiga quyidagi buxgalteriya
yozuvi beriladi:
Ikkilamchi mahsulot ishlab chiqarish jarayoni 1,250
Mahsulotlarning sotish tannarxi 1.250
Ikkilamchi mahsulotni ishlab chiqarish jarayonidan qabul qilinganda quyidagicha yozuv
beriladi:
Ikkilamchi mahsulot zahirasi scheti 2,100
Ikkilamchi mahsulot ishlab chiqarish jarayoni 2.100