Маъруза №10 т у г м а з а Х м


Download 72.5 Kb.
bet2/4
Sana11.03.2023
Hajmi72.5 Kb.
#1258732
1   2   3   4
Bog'liq
10-Tugma zaxm

ХОМИЛА ЗАХМИ
Хомиланинг захм билан касалланиши юкорида айтиб утилганидек, йулдош оркали кон айланиши бошлангандан кейин руй беради. Бу давр асосан хомила шакилланишининг 5-чи ойига тугри келади. Окиш сперохеталар йулдош оркали хомилага утгач хомиланинг паренхематоз аъзоларини (жигарни, кора талокни, буйрак бзларни) зарарлайди. Бу аъзоларнинг тукималарида таркок шаклдаги гадир-будирликлар кузатилади ва хажми катталашади. Бу узгаришлар бир вактнинг узида бир неча аъзоларда учраши мумкин, бу куп холларда хомиланинг эрта тугилишига сабабчи булади. Агар шу хилдаги узгаришлар айрим аъзоларда булса ва таркок холда кечмаса, у холда бола тирик тугилади, аммо хар хил юкумли касалликларга берилувчанлиги сабабли тезда халок булади.
Тугма захмни бошланиши ва кечишида суякларни хам зарарланиши курилади, суяк зарарланиши асосан хомила даврининг охириги ойларига тугри келади. Найсимон суякларнинг эпифиз ва диафиз оралигидаги усиш жойини кон билан таъминланиши жуда хам орта боради, табиийки шу ерга кон оркали окиш спирохеталарни келиб тутилиб колиши натижасида тугма захм касаллигига хос булган остеохондритлар кузатилади. захм касаллигининг кукрак даврига хос белги сифатида намоён булади.
Юкорида курсатиб утилган хомила аъзоларининг тугма захм билан зарарланиши бу аъзоларни вазифаларини бузилишига олиб келади ва хомила нобуд булиши мумкин. Зарарланиш даражасига караб хомила эрта, кеч тушиши ёки тирик тугилса хам улимга махкум булади, бу холат асосан тугилган бола танасининг заифлиги, хасталикка берилувчанлиги натижасида вужудга келади.


КУКРАКЛИК ДАВРИДАГИ ТУГМА ЗАХМ.

Кукраклик даврида тугма захм нафакат бола ички аъзоларини балки тери ва шиллик каватларини шикастланиши билан хам кечади. Бола касаллик белгилари билан тугилиши ёки бу белгилар тугилгандан сунг 2-4 ой ичида намоён булиши мумкин.
Агарда чакалок тугма захм билан тугилса, у холда чакалокнинг териси ерсимон-сарик рангли, буришган булади. Чакалоклар кузатилганда калла хажмини катталиги, ундаги кук кон томирларининг кенгайганлигини, юз сатхини кичрайганлигини аникланади, чакалокни юз тузилиши худди кари одамникини эслатади, шунинг учун бу холатни «карилик куриниши» холати деб аталади. Тугилган бола жисмонан нозик булади, тери ости ег кавати кам ривожланганлиги туфайли бола озгин- гипотрофик булади. Бола тез-тез йиглайди, безовталанади, уйкуси бузилади ва хатти-харакати кескинлашади, тана огирлигини тез йукотади, натижада бундай чакалоклар тезда хар-хил касалликларга чалинувчан буладилар. Уз пайтида касаллик аникланмаса ва даволанмаса улим билан тугайди.
Бу даврда юзда, кафт, оёк таги, думба ва бошнинг сочли кисмида терининг кизариши ва таркок тугунчасимон шаклида кутарилиши кузатилади. Бу белги Гохзенгирнинг таркок папулез инфилтрацияси деб аталади. Райц М.М. ва Студницин А.А. фикрига караганда бу беелги 60-65 % тугма захм касалига чалинган болаларда учрайди ва асосан бола тугилгандан кейин хаётининг 8-10 хафтасида ривожланади. Болани кукракни эмиши ёки йиглаши пайтида ана шу тери сатхи чукур булиб ёрилади, бу уз навбатида огрикни кучайишига, болани бзовталанишига ва эмишни бузилишига олиб келади. Кейинчалик шу ёриклар урнида бир умрга коладиган ёйсимон чандиклар хосил булади, бу чандиклар Робенсон-Фурне чандиклари деб аталади. Ёриклар ва шилинган ерлардан ок сперохеталар топилади, бу эса касалликни диагнозини аник белгилашда исботий далил булиб хисобланади. Терининг тугунчасимон каттиклашиши ва сатхини кутарилиши билан биргаликда юз, думба, оёк, кул ва жинсий аъзоларга тугунчасимон тошмалар тошиши мумкин.
Бу даврга хос белгиларидан бири булиб, захм тумови хисобланади. Захм тумови бурун бушлигининг зарарланиши окибатида келиб чикиб, бола тугилган вактдан ёки биринчи 3-4 хафта мобайнида бошланади. Уни шаклланишида 3 хил давр кузатилади: 1) кизариш (эритематоз): 2) суюклик чикариш (секретор): 3) яраланиш даврларидир. Кизариш даврида бурун бушлигининг шиллик кавати буртади ва каттиклашади. Суюклик ажралиш даврида куп микдорда шилимшиксимон ёки йирингли суюклик ажралиб туради. Ажралаётган суюклик бурун бушлигини беркитиб куяди, бурун билан нафас олиши кийинлашади, бола огиз билан нафас олишга мажбур булади, уз навбатида овкатланиш (эмиш) хам кийинлашади. Агарда шу даврда касаллик аникланмаса ва даволанмаса булаётган узгаришлар шиллик каватдан, тогай ва суякка утиб яра хосил килади, бу давр яраланиш даври деб аталади. Яраланиш даврида бурун чукади, бундай куриниш «эчки бурун» ёки «эгар бурун» деб аталади. Айрим холларда буруннинг тогай-суяк тузилиши емирилиб каттик танглай оркали огиз бушлигига очилади бу овкатланишга ва нафас олишига тускинлик килади. Ажралиб чикарилаётган суюклик таркибидан ок сперохеталар топилади ва касаллик аник исботи булиб хисобланади.
Кукраклик даврида захмининг яна бир асосий белгиларидан бири бу пуфакчали захмдир. Захмнинг бу белгиси бола тугилиши билан ёки тугилгандан кейин биринчи хафталарида намоён булади. Асосан кафт, оёк тагида, айрим холларда кул ва оёкнинг букилиш сатхларида туганогич бошидек ёки нухат катталигидаги пуффакчали тошмалар тошади. Тошмаларнинг атрофи кавариксимон гулсафсар рангидаги халка билан уралган булиб, таркибида аввал рангсиз, кейинчалик йирингли ёки конли суюклик булади. Уларнинг кобиги нисбатан таранг булиб кейинчалик ёрилиб шилинади кейинчалик юзаси каткалок билан копланади. Пуффакчали тошмалар суюклиги таркибида ок сперохеталар куплаб топилади. Пуфакчали захм уз куриниши билан болаларда учрайдиган пуфакчали йирингли ярани – яъни чакалокларнинг юкумли пуфакчали чилла ярасга ухшаш булади, лекин чакалокларнинг юкумли пуффакчали чилла ярасидан тошмалар асосан бадан, орка, кукрак сатхига тошиб пуффакчали захмдан фаркли уларок атрофида гулсафсар рангли халка булмайди. Тошмалар тез ёрилишга ва атрофга таркалишга мойил булади, таркибида эса стафилококклар топилади.
Тугма захмнинг асосий белгиларидан бири суяк тизмасининг зарарланишидир. Суякнинг зарарланиши М.М.Райц фикрига кура 85% тугма захм билан касалланган болаларда кукраклик даврида кузатилади. Суяк тизмасининг захм билан зарарланиши суяк усишини бузилиши (остеохондрит), суяк сиртини огрикли шиши (переостит) ва суякларнинг яллигланиши (остеопериостит) куринишида булади. Найсимон суякларнинг зарарланиши хомиланинг V ойидан бошланиб бола хаетининг биринчи 3 ойида кузатилади. Найсимон суякларнинг усишини бузилиши ва унинг бошлангич белгилари асосан рентген суръати оркали аникланади. Найсимон суяклар остеохандрити асосан 3 хил боскичда намоён булади. Маълумки найсимон суяклар тузилишида эпифиз, диафиз ва метафиз кисмлари фарк килинади. Захм остеохандритида асосан суякнинг оралик кисми, яъни усиш кисми зарарланади. Агарда, метафиз кенглиги соглом холатда 0,5 мм оралигида булса, захм билан зарарланганда бу оралик 2-2 мм дан (1 боскичда) 2-4 мм гача (2 боскичда) ортади. Бу ораликни 3 боскичда аниклаб булмайди. Кейинчали шу ерда суякнинг синиши (ички синиши) кузатилади, буни окибатида синган кул еки оек харакат чекланади, умумий куриниши шол холатни эслатади, лекин мажбуран харакатлантирилганда чакалокнинг чинкириб йиглаши асабни зарарланмаганлигидан далолат беради ва бу холат Парронинг елгон фалажи (шоллиги) деб аталади.
Тугма захмда суяк сиртини шишиши куп холларда найсимон суякларни сиртини гадир-будир булиб огрикли шишга, узгариш бош чанок суякларида кечганда «думбасимон калла», «олимпия пешонаси» каби узгаришларга сабаб булади. Захм бу вактга келиб ички аъзоларни ва марказий асаб тизмини (нерв системасини) хам зарарлайди. Ок сперохеталар таъсирида жигар ва кора талок катталашади, купинча боланинг ранги саргимтир тус олади. Упка тукималарининг яллигланиши (интерстицион яллигланиш) эса хансирашга, хаво етишмаслигига олиб келади, лаб ва унинг атрофи, бутун тана кукимтир рангга кира бошлайди ва гипоксия натижасида бемор нобут буклиши мумкин. Бундан ташкари тугма захм бу даврда юрак пардасининг яллигланиши (эндо-, мезо-, перикардит), буйракнинг ликобчалар, жомчалари яллигланиши (нефрозонефрит) шаклида кечади. Захм ички секреция безларини хам зарарлайди, натижада болаларда хар-хил носозликлар ва етишмасликлар кузатилади. Марказий асаб тизмини зарарланиши юмшок мияни, мия пардасини зарарланиши (менингит, менингоэнцифалит) ва суюклик йигилиши шаклида кечади. Болаларда тутканок тутиш, айрим холларда каттик кичкириш ёки кескин харакат аломатлари кузатилади.
Тугма захм касаллиги деярли хамма болаларда бу давр мобайнида кам конлик шаклида кечади, аммо ок кон таначалари (лейкоцитозлар) микдори юкори булади, бундан ташкари ЭЧТ (СОЭ) жараёнининг суръати ортади, коннинг ивиши эса пасаяди.
Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки тугма захмнинг кукрак давридаги кечиши тахминан икки даврга булинади. 1) Биринчи давр бу тери, шиллик кават ва ички аъзоларнинг хамма белгиларининг яккол куриниши ва кечиш даври, бу давр бола тугилгандан кейин 3-4 ойларга тугри келади. 2) Иккинчи даври эса 4-ойлардан 1 ёшгача булган вакт ичида булиб, бу даврда тери ва шиллик каватларидаги тошмалар ва белгилар кескин камайиб куримсиз холга келади, ички аъзолар, суяк ва асаб аъзоларининг зарарланиши эса чегараланган шаклда, нисбатан енгилрок утади. Бошкача килиб айтганда бу иккинчи давр тугма захмнинг кукраклик даври билан болалик даврининг эртанги тугма захми оралигидаги куринишидир.

Download 72.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling