Ma’ruza 4: Fikrlar mantiqi. Fikrlar mantiqining tatbiqlari

1⁰. Inkor amali. Biror fikrni qaraylik. chin bo‘lganda yolg‘on, yolg‘on bo‘lganda chin bo‘ladigan fikr fikrning inkori deyiladi. Uni fikr oldiga ushbu  ishorani qo‘yish bilan belgilanadi va « emas» deb o‘qiladi. (3-4-bet)
Demak, fikr, ( ) esa uning inkori. Bu holda
-chin bo‘lganda (
-yolg‘on bo‘lganda (
bo‘ladi.
2⁰. Kon’yunksiya amali. Ikki va fikrlarni qaraylik. va fikrlar bir vaqtda chin bo‘lgandagina chin bo‘ladigan fikr va larning kon’yunksiya bog‘lanishidan sodir bo‘lgan fikr (qisqacha va fikrlarning kon’yunksiyasi) deyiladi. Uni kabi belgilanib, « kon’yunksiya » deb o‘qiladi. (4-bet)
Bu holda va fikrlar ning kon’yunktiv hadlari deyiladi.
(Kon’yunksiya mantiqiy amal, so‘zlashuvlarda «va» bog‘lovchisini ifodalaydi).
Ravshanki,

bo‘ladi.
3⁰. Diz’yunksiya amali. va fikrlarning kamida bittasi chin bo‘lgandagina chin bo‘ladigan fikrlarning diz’yunktiv bog‘lanishidan sodir bo‘lgan fikr (qisqacha va fikrlarning diz’yunksiyasi) deyiladi.
Uni kabi belgilanib, « diz’yunksiya » deb o‘qiladi. va fikrlar ning diz’yunktiv hadlari deyiladi. (Diz’yunksiya mantiqiy amali so‘zlashuvlarda «yoki» bog‘lovchisini ifodalaydi). Bu holda

bo‘ladi. (4-bet)
4⁰. Implikatsiya amali. fikr chin, fikr yolg‘on bo‘lgandagina yolg‘on bo‘lib, qolgan barcha hollarda chin bo‘ladigan fikr va larning implikativ bog‘lanishidan sodir bo‘lgan fikr (qisqacha va larning implikatsiyasi) deyiladi. Uni kabi belgilanib, « implikatsiya » deb o‘qiladi. (6-bet)
Implikatsiya uchun

bo‘ladi.
SHunday qilib fikrlar ustida inkor (  ), kon’nksiya , diz’yunksiya , implikatsiya va ekvivalensiya amallari kiritildi.
YUqoridagi (1⁰), (2⁰), (3⁰), (4⁰) va (5⁰) munosabatlarni inobatga olib, quyidagi chinlik jadvalini tuzamiz: