Ma’ruza №4 ijro mexanizmlari

Uch fazali asinxron mashinalarning tuzulishi
.
Mashina asosan ikki qismdan, quzg’almas stator va quzg’aluvchan rotordan iborat. Statorning uzagi elektrotexnik po’lat listlardan tayyorlanadi va staninada presslanadi. 4.1-rasmda stator uzagi kursatilgan. Stanina (1) quyma magnitlanmaydigan materialdan tayyorlanadi. Odatda stanina chuyan yoki alyumindan tayyorlanadi. Varaqlarning ichki yuzasi (2) ariqchalari bulgan stator uzagi tayyorlanib, unga uch fazali chulg’am (3) joylashtiriladi. Statorning cho’lg’ami kundalang kesim yuzasi aylana yoki tug’ri burchakli shaklda bo’lgan izolasiyalangan alyumin (aksariyat hollarda) simdan tayyorlanadi.
Stator cho’lg’ami faza deb ataluvchi uchta aniq qismdan iborat. Fazalarning boshlanishi s₁, s₂, s₃ harflari bilan oxirlari s₄, s₅, s₆ harflari bilan belgilanadi
Fazalarning boshlanishi va oxirlari staninaga mahkamlangan qisqichlarga (klemma) biriktiriladi (4.2a-rasm). Statorning cho’lg’ami yulduz (4.2b-rasm) yoki uchburchak (4.2v-rasm) usulda ulanishi mumkin. Stator chulg’amining ulanish usuli tarmoqning liniya kuchlanishi va dvigatelning nominal kattaliklariga bog’liq. Masalan, pasportida 660/380, Y/∆ belgisi bulgan dvigatelni U_l=660V tarmoqqa yulduz usulida U_l=380V tarmoqqa uchburchak usulida ulash zarur.
Stator chulg’amining asosiy vazifasi mashinada aylanuvchan magnit maydoni hosil qilishdan iborat.
Rotorning uzagi (4.3b-rasm) tashqi tomonida rotorning chulg’ami urnatilgan ariqchalari bo’lgan elektrotexnik po’lat varaqlardan yig’iladi. Rotor chulg’ami ikki xil, qisqa tutashtirilgan va fazali qilib tayyorlanadi. Shunga mos holda asinxron dvigatel ham qisqa tutashtirilgan rotorli va faza rotorli bo’ladi.





14.3-rasm
Rotorning qisqa tutashtirilgan chulg’ami (4.3-rasm) rotor uzagi ariqchalariga joylashtirilgan (3) sterjenlardan iborat. Ushbu sterjenlarning yon tomonlari yon halqalarga (4) biriktirilgan. Bunday chulg’am “Olmaxon g’ildiragi”ni eslatadi va “Olmaxon qafasi” turidagi deb ataladi. Qisqa tutashtirilgan rotorli dvigatellarning harakatchan kontaktlari bo’lmaganligi sababli, yuqori ishonchli hisoblanadi. Rotorning chulg’ami mis, alyumin latun va boshqa tur materiallardan tayyorlanadi.
4.4-rasmda faza rotorli asinxron mashinaning qirqimi kursatilgan. Bu yerda 1–stanina, 2–stator chulg’ami, 3–rotor, 4–ulanish halqasi, 5–chutka.

Faza rotorda chulg’am (mos holda stator chulg’ami va qutblar juftligi ham) uch fazali qilib tayyorlanadi. Chulg’am uramlari rotor uzagi ariqchalariga joylashtiriladi va yulduz usulida ulanadi. Barcha fazalarning oxirlari rotor valiga biriktirilgan halqalarning ulagichlari bilan ulanadi va chutkalar orqali tashqi zanjirga uzatiladi. Ulanish halqasi pulat yoki latundan tayyorlanib, bir-biridan va valdan izolyasiya qilingan bo’ladi.

Chutkalar metallgrafitli materiallardan tayyorlanadi. Ular mashina korpusiga quzg’almaydigan qilib biriktirilgan chutka tutgichlarda prujinalar yordamida urnatilib, ulagich halqalarga erkin sirpanadigan qilib siqib quyiladi. 4.5-rasmda qisqa tutashtirilgan (a) va faza (b) rotorli asinxroln dvigatellarning shartli belgilanishi keltirilgan.




4.6-rasmda qisqa tutashtirilgan rotorli asinxron mashinaning qirqimi kursatilgan. Bu yerda 1–stanina, 2–stator uzagi, 3–stator chulg’ami, 4–qisqa tutashtirilgan chulg’amli rotor o’zagi, 5–val.
Agar mashina turi 4AH315S8 kurinishda berilgan bo’lsa, bu turtinchi seriyadagi himoyalangan turdagi (A) asinxron dvigatel. Agar N harfi bo’lmasa yopiq usulda bajarilgan hisoblanadi.