Маъруза 5 5-мавзу. Оддий ва консол балкаларда зўРИҚишларнинг таъсир чизиқлари

2. Оддий балка ва консол балкаларда таъсир чизиқлар қуриш.
Оддий балкаларда зўриқишларнинг таъсир чизиқларини қуриш Агар балкага ҳаракатланувчи кучлар системаси қўйилган бўлса, уни аввало битта ҳаракатланувчи бирлик куч (Р=1) таъсирига ҳисобланади. Оддий балканинг таянч реакциялари ва ихтиёрий кесимидаги эгувчи момент ва кўндаланг куч зўриқишлари ҳаракатланувчи бирлик кучнинг вазиятига боғлиқ бўлиб, бу зўриқишларнинг (4.1) аналитик ифодаси олинади:
R_А = f_1(x); R_В = f_1(x); М_х = f_3(x); Q_x = f_4(x). (4.2)
Таъсир чизиғини чизиш учун бирлик куч Р=1 балка бўйлаб маълум нуқталарга кетма-кет қўйилиб, бизни қизиқтираётган миқдорнинг ўзгариши қонунини ифодаловчи функция (4.2) аниқланади. Сўнгра бу функциянинг графиги чизилади.
А. Оддий балка таянч реакцияларининг таъсир чизиғини қуриш
R_A таянч реакциясининг таъсир чизиғини қуриш. Бунинг учун балка устида ҳаракатланувчи бирлик юкни (Р=1) чап таянчдан х масофада жойлаштирамиз ва статика мувозанат тенгламасини тузамиз (4.1-расм, а):

Бу ифода R_А таянч реакцияси таъсир чизиғи тенгламаси дейилади. Демак, бирлик куч (Р 1) балка бўйлаб ҳаракатланса, R_А таянч реакциясининг таъсир чизиғи тўғри чизиқ қонуни бўйича ўзгарар экан.
Таянч реакцияси R_А нинг таъсир чизиғини қуриш учун (4.3) тенгламадаги ўзгарувчи x га 0  x  ℓ оралиқда қийматлар берамиз.
x  0 бўлса R_А = 1;
х  ℓ бўлса R_А = 0 бўлади.
Бу қийматларга асосан R_А нинг таъсир чизиғини ифодаловчи графикни чизамиз (4.1-расм, б). Уни қисқача (R_А т.ч.) деб белгилаймиз.
R_В таянч реакциясининг таъсир чизиғини қуриш. Бунинг учун балка устида ҳаракатланувчи бирлик юкни (Р  1) чап таянчдан x масофада жойлаштирамиз ва статика мувозанат тенгламасини тузамиз (4.1-расм, а).

Бу тенглик R_В таянч реакциясининг таъсир чизиғи тенгламасидир, бунда 0  x  ℓ , бўлиб x  0 бўлса R_В = 1; х  ℓ бўлса R_В = 0 бўлади (4.1-расм, в).
(4.3) ва (4.4) ифодаларга кўра, R_А ва R_В таянч реакциялари таъсир чизиқларининг ординаталари мусбат ишорали бўлиб, ўлчамсиз миқдорлардан иборатдир.
Демак, қурилган ҳар бир таъсир чизиқ фақат таъсир чизиғи қурилган зўриқишнинг P  1 кучнинг ҳолатига қараб ўзгаришини ифодаловчи графикдир. Масалан, R_А таъсир чизиғи фақат R_А таянч реакциясини P  1 кучнинг ҳолатига қараб ўзгаришини кўрсатади. Бу ердан ҳаракатдаги ташқи юкнинг қандай ҳолатида R_А таянч реакцияси максимал қийматга эга бўлишини аниқлаш мумкин.