Ma’ruza №7 Magnit ko’chaytirgichlar va magnit ishga tushurgichlar

2. Paketli perekluchatellar.
Bir nechta belgilangan xollarda bir nechta zanjirni kommutatsiya qilish uchun ishning bir nechta tartibini tanlash uchun paketli perekluchatellar ishlatiladi (rasm. 1, a) bir qatlam-paketlardan 3 tashkil topgan(aloxida ko’rsatilgan rasm. 1, b). Paketlar ichida Harakatchan 5 va Harakatsiz 4 kontaktlar bor. Harakatchan kontakt 5 o’zakka 2 biriktirilgan, u rukoyatga 1 yordamida aylanadi va bir qator belgilangan xolatlarga ega, ularda paketlardan birining Harakatsiz kontakti yopiladi. Harakatsiz kontaktlar chiqishi 6 perekluchatel korpusiga biriktirilgan. Bunday paketlarni ishonchliligi past.
Elektr zanjiri Harakatsiz kontakt bilan yopiladigan kulachok turidagi paketli pereklyuchatellar ishonchliroq xisoblanadi. Harakatchan ularda dielektrik kulachoklar, ular kulachok profile va o’zak xolatiga qarab kontaktlari yopadi. Boshqaruv zanjiri uchun mo’ljallangan paketli perekluchatellar konstruksiyasi, kommutatsion zanjirlar soni 24 (12 ta paket) va belgilangan xolatlar soni ( 45, 60 yoki 90° orkali) gacha bo’lganda,birlashish sxemasi bir necha o’n va yuzlab variantlarni amalga oshishiga sharoit yaratadi.
Rasm. 1.Paketli perekluchatellar

Belgilangan xolatga ega bo’lmagan perekluchatellar bo’ladi –o’z-o’zidan oldingi xolatiga o’tish. Perekluchatelning xususiyatlaridan biri - qulflanadigan (kalit bilan) qurilmaning borligi, chip nazoratsiz o’chirib yoqishlarni bartaraf etadi.

Avtomat va dasturiy boshqaruv tizimli o’ta qiyin o’chirib-yoqishlarni talab etadi, ular uchun ko’p pozitsiyali va ko’p axamiyatli perekluchatellar muhim. Tuzilishi bo’yicha ushbu kommutatsion elementlar ikki, to’rt va olti Harakatsiz seksiyalar shaklida bajarilgan. Ushbu seksiyalar plataga biriktirilgan.
2-rasmda keng tarqalgan PPseriyali palzunkali perekluchatellar bir panelda bajarilgan 35 zanjirda ko’rsatilgan. Ochiq ishlangan perekluchatellar boshqaruv paneli ortiga joylashtirilgan montaj qilish uchun mo’ljallangan. Ushlash chotkali perekluchatellar, ammo yopiq ishlangan, 1 dan 4 gacha seksiyalarga ega- xar bir seksiyada kontaktlar soni 4 dan 24 gacha. Tok yuklamasi 1 A gacha bo’lgan o’zgaruvchan (38 V) ishonchli va muntazam (220 V) tok zanjirlarini yaxshi taьminlaydi. Radioelektron apparatura o’xshash paketli perekluchatellar ishlatiladi - galetli. Seksiyalar soni 1dan 4gacha bo’lganda 2dan 11gacha xolatlarga ega bo’ladi. 2.6 rasmdaPGS seriyali 10 xolatga ega perekluchatel ko’rsatilgan.

Rasm.2. Polzunokliperekluchatel. (almashib ulagich)

Rasm.3. galetli perekluchatel.
Oxirgi vaqtlarda avtomatika mikroelektronika yutuqlarini keng ishlatilmoqda, masalan katta integral sxemalari. Ushbu elementlarga ega bo’lgan tsexlarda kommutatsiya uchun almashib ulagichlar zarur, ularning kontaktlari kuchlanishning (5 V gacha) past miqdorida kuchsiz tok (milli A yoki mikri A) o’tishini taьminlaydi. Ushbu paragrafda ko’rib chiqilgan almashib ulagichlar odatda, ushbu xususiyatga ega emas, ularning kontaktlari o’tish qarshiligiga ega (ayrim xollarda bir necha Om). Ushbu xolatga klavishlarni bemetal yoki kumush kontaktli almashib ulagichlarni qo’llash lozim.