Ma’ruza №7 operatsion kuchaytirgichlar operatsion kuchaytirgich

Operatsion kuchaytirgichning tuzilishi 
Birinchi avlodga mansub uch kaskadli OK funksional sxemasi 7.6-rasmda 
keltirilgan. U kirish, muvofiqlashtiruvchi va chiqish kuchaytirish kaskadlaridan 
tashkil topgan. 
7.6-rasm. Uch kaskadli OKning funksional sxemasi. 
OKlarda kirish kaskadi sifatida differensial kuchaytirgich (DK) qo'llaniladi. 
Ma’lumki, DK chiqishdagi nol dreyfini maksimal kamaytirishga, yuqori kuchayti-
rish koeffitsientiga, maksimal yuqori kirish qarshiligiga va sinfaz tashkil etuvchi-
larni maksimal so'ndirishga imkon beradi. Muvofiqlashtiruvchi kaskad talab qilin-
gan kuchaytirishni ta’minlaydi va DK chiqishidagi o'zgarmas kuchlanish sathi silji-
shini chiqish kaskadi uchun talab etilgan qiymatgacha kamaytiradi. Muvofiqlashti-
ruvchi kaskad differensial yoki bir taktli kuchaytirgich bo'lishi mumkin. Chiqish 
kaskadlari OKning kichik chiqish qarshiligini va lozim bo'lgan chiqish quvvatini 
ta’minlashi kerak. Chiqish bosqichlari sifatida, odatda AB sinfga mansub komp- 
lementar tranzistorlar asosida hosil qilingan ikki taktli kuchaytirgich sxemalari 
qo‘llaniladi. 
Operatsion kuchaytirgich asosiy parametrlari va xarakteristikalari 
OKlarda DK kirish kaskadi hisoblanadi. Shuning uchun OKlar DKlar para-
metrlari bilan xarakterlanadi. Ularga: kuchaytirish koeffitsienti К
U
, sinfaz xalaqit-
larni so‘ndirish koeffitsienti K
SFS0’N
, siljitish kuchlanishi U
SIL
 va uning temperatura-
ga sezgirligi ε
U
, o'rtacha kirish toki I
KIR0’RT
, siljitish toklari 
∆I
KIR
kiradi. Bundan 
tashqari, manba kuchlanishi E
M
, iste’mol toki I
IST
va quvvati R
IST
 maksimal kirish 
va chiqish kuchlanishlari, maksimal chiqish toki va boshqalar ko'rsatiladi. Kirish 

---

va chiqish qarshiliklari har doim ham asosiy parametrlar tarkibiga kiritilmaydi, 
ularni kirish va chiqish toklari qiymatlaridan aniqlash mumkin. 
OK tezkorligi chiqish kuchlanishining o'sish tezligi ϑ
UCHIQ
yoki birlik kuchay-
tirish chastotasi f
1
 bilan xarakterlanadi. Bu yerda f
1
kuchlanish bo'yicha kuchayti-
rish koeffitsienti birga teng bo'Iadigan chastota qiymati (K
U
(f
1
)=1). 
7.7-rasm. OKning amplituda xarakteristikasi. 
OKning asosiy xarakteristikalaridan biri bo'lib uning amplituda xarakteristika-
si (AX) hisoblanadi. U berilgan chastotada chiqish kuchlanishining kirish kuchla-
nishiga bog‘liqligi U
CHIQ
=f(U
KIR
) ni ifodalaydi (7.7-rasm). Inverslamaydigan ki-
rishga signal berilsa, AX 1-egri chiziq ko‘rinishiga, inverslaydigan kirishga berilsa 
2 - egri chiziq ko‘rinishiga ega boladi. U
KIR
=0 bolganda ideal OK AXsi koordinata 
boshidan o'tadi. Amaliyotda OK kirishlariga siljitish kuchlanishi U
SIL
 beriladi. AX 
qiya va gorizontal sohalarga ega. Xarakteristikaning qiya sohalari ishchi sohalar 
bo‘lib, uning og‘ish burchagi qiymati bilan belgilanadi. U
KIR
≥(U
CHIQmax
/K
U
)+U
SIL
 
bo‘lganda chiqish kuchlanishi o‘zgarishsiz qoladi. U
CHIQmax
qiymati doim kuchla-
nish manbayi E
M
qiymatidan kichik bo‘ladi. AX chiziqli sohalari kengligi kirish 
kaskadi dinamik diapazoni bilan aniqlanadi va ± kT/q dan oshmaydi. 
Kuchaytirish koeffitsienti K