Ma’ruza №7 qattiq jismlarning deformatsiyalanishi

Paskal va Arximed qonunlari. 


Paskal qonuni. 
Muvozanat vaziyatdagi suyuqliklarning bosimi Paskal qonuniga bo`ysunadi. Paskal
qonuni: harakatsiz suyuqlikning istalgan joyidagi bosim hamma yo`nalishlarda bir hil va harakatsiz 

---

---

suyuqlik egallagan hajm bo`yicha bir hilda uzatiladi. Masalan: koptokka havo puflanganda uning

ichida hosil bo’lgan bosim koptok devorlariga barcha yo’nalishlarda bir xil kuch bilan ta’sir qiladi, 
ya’ni koptok devorlariga bosimi bir xil bo’ladi.
Gidrostatik bosim. 
suyuqlikning vazni harakatsiz, siqilmaydigan suyuqlik ichidagi bosimning 
taqsimlanishiga qanday ta’sir qilishini ko`raylik. suyuqlikning muvozanat holatida gorizontal sath
bo`yicha bosimi bir hil bo`ladi. Aks holda muvozanat bo`lmas edi. shuning uchun ham harakatsiz 
suyuqlikning erkin sathi doimo gorizontal holatda bo`ladi. Agar suyuqlik siqilmaydigan bo`lsa uning
zichligi bosimga bog’liq bo`lmaydi. 
Balandlik bilan bosimning o’zgarishini baholash uchun 2 –
rasmda berilgan bitta vertikalda joylashgan 
va nuqtalar orasidagi
bosimlar farqini qarashtiraylik. Yuzi 
bo’lgan vertical holatdagi yupqa
silindrni fikran ajrataylik. Uning vertikal bo’ylab muvozanat holatini 
kuzataylik. Yon tomonidagi yuzlariga ta’sir qilayotgan bosim kuchlari
teng. Unga vertical bo’ylab faqat uchta kuch ta’sir qiladi: silindrning 
yuqori va pastki asoslariga ta’sir qiladigan bosim kuchlari

va

hamda pastka yo’nalgan silindrning havmidagi suyuqlik og’irligi.
Agarda A va B orasidagi oraliq h bo’lsa unda silindr hajmi 
ga va
uning og’irligi 
. silindrning muvozanat sharti quyidagicha
bo’ladi: 

bundan 

2-rasmdan ko’rinib turganidek ushbu formulani boshqacha ko’rinishda yozish mumkin. 

Demak suyuqlik ichidagi silindrning A va B orasidagi bosimlar farqi silindr ustunining

balandligiga va suyuqlik zichligiga bog’lik ekan. suyuqlikning pastki qatlamidagi bosim yuqori 
qatlamdagidan ko`ra kattaroq bo`ladi va shuning uchun ham suyuqlikka botirilgan jismga itarib
chiqaruvchi kuch ta’sir etadi.