Ma’ruza №7 qattiq jismlarning deformatsiyalanishi

Ma’ruza № 8 

SUYUQLIKLAR VA GAZLAR MEXANIKASI 

Reja:
1.

Suyuqlik va gazlardagi bosim.
2.

Paskal va Arximed qonunlari.

3.

Uzluksizlik tenglamasi.

4.

Bernulli tenglamasi.

5.

Yopishqoqlik koeffitsienti. Puazeyl formulasi.

6.

Yopishqoqlikni aniqlashning stoks metodi.

7.

Jismlarning suyuqliklarda va gazlarda harakati.

Garchi suyuqliklar va gazlar ba’zi hossalari bilan bir-birlaridan farq qilishsada, ko`pchilik 

mehanik hodisalarda ularning holati bir hil parametrlar va o`hshash tenglamalar bilan aniqlanadi.

sHuning uchun ham suyuqliklar va gazlarning muvozanati, harakati, o`zaro va silliq aylanib o`tadigan 
qattiq jismlar bilan ta’siri birgalikda ko`riladi.
Suyuqlik va gazlarda bosim. 
Gazlarning molekulalari orasidagi o`zaro ta’sir kuchlari juda ham kichik ya’ni ular bir-birlari 

bilan qariyib bog’lanmagan. shuning uchun ham ular doimo betartib harakat holatida va har tomonga

uchib, ajratilgan hajmni to`la egallaydi. Gazning hajmi u egallagan idishning hajmi bilan mos keladi. 
Gazlardan farqli ravishda suyuqliklarning molekulalari bir-birlari bilan ancha mustahkam
bog’langan va ular orasidagi masofa qariyib o`zgarmaydi. shuning uchun ham suyuqlik siqilmaydi. shu 
bilan birga suyuqlik molekulalari juda yaxshi o`rin almashish hususiyatiga ega. shu sababli suyuqlik
o`zi solingan idish shaklini egallaydi va oquvchanlik xususiyatiga ega. 
Mexanikada katta aniqlik bilan suyuqliklar va gazlar yaxlit deb qarashtiriladi. Suyuqliklarning
zichligi bosimga qariyib bog’liq emas. Gazlarning zichligi esa bosimga keskin bog’liq 
bo`ladi.Ko`pincha suyuqliklar va gazlarning siqilishini e’tiborga olmaslik siqilmas suyuqlik modulidan
foydalanish mumkin. 
Endi tinch turgan suyuqlikka yupqa plastinkalarni kiritaylik.
Plastinkaning turli tomonlarida bo`lgan suyuqliklar uning har bir 
yuza elementiga, kattaliklari teng va ga tik yo`nalgan
kuch`lar bilan ta’sir qiladi. (1-rasm) 
Birlik yuzaga suyuqlik tomonidan ta’sir etuvchi normal
kuch bilan aniqlanuvchi fizik kattalikka suyuqlikning bosimi 
deyiladi.

Bosimning SI dagi birligi – paskal (Pa). SI da bosim birligi 

sifatida 1m
2
yuzaga normal yo`nalgan 1N kuchning hosil qiladigan bosimi qabul qilingan. 

Berk idishdagi bosimni o`lchash uchun ishlatiladigan asboblarga

manometrlar
, atmosfera 
bosimini o`lchash uchun ishlatiladigan asboblarga esa

barometrlar
deyiladi.