Ma’ruza. Grafika. Orfografiya

Tarixiy-an’anaviy prinsip. Bu prinsipga asoslangan imlo qoidalari so‘zlarning yoki so‘z shakllarining qadimdan odat bo‘lib qolgan formada yoki an’anaga mos shaklda yozilishini hozirgi imlo uchun me’yor tarzida belgilaydi. Chunonchi, hurriyat so'zi tarkibida ikkita «r»ning mavjudligi hozirgi o'zbek tili uchun me’yor sanaladi, ammo shu so'z ishtirokida yasalgan jumhuriyat so'zida esa bir «r» yoziladi, chunki bu so'zni bir «r» bilan yozish qadimdan odat bo'lib qolgan.

• Tarixiy-an’anaviy prinsip. Bu prinsipga asoslangan imlo qoidalari so‘zlarning yoki so‘z shakllarining qadimdan odat bo‘lib qolgan formada yoki an’anaga mos shaklda yozilishini hozirgi imlo uchun me’yor tarzida belgilaydi. Chunonchi, hurriyat so'zi tarkibida ikkita «r»ning mavjudligi hozirgi o'zbek tili uchun me’yor sanaladi, ammo shu so'z ishtirokida yasalgan jumhuriyat so'zida esa bir «r» yoziladi, chunki bu so'zni bir «r» bilan yozish qadimdan odat bo'lib qolgan.

Dijferensiatsiya prinsipi (simvolik prinsip). Bu prinsip asosida tuzilgan imlo qoidalariga ko‘ra, shakli bir xil bo‘lgan so‘zlar (omonimlar) yozuvda signalizatorlar (ishora belgilari), diakritik belgilar vositasida yoki bir harf o‘rnida boshqa harf ishlatish orqali farqlanadi: atlas (mato) — atlas (geografik atlas), yangi (sifat) — yangi (ravish), tana (gavda) — ta’na (minnat),banda (qul) - banda (shayka), urish (urmoq) — urush («jang») kabi. Keltirilgan so‘zlarda urg‘u (') va tutuq (’) belgilari orfografiyaning differensiatsiya prinsipi talabiga ko‘ra qo‘llangan; urish va urush so‘zlarida esa «i» va «u» harflarining ishlatilishi ham shu prinsipga asoslangan.

• Dijferensiatsiya prinsipi (simvolik prinsip). Bu prinsip asosida tuzilgan imlo qoidalariga ko‘ra, shakli bir xil bo‘lgan so‘zlar (omonimlar) yozuvda signalizatorlar (ishora belgilari), diakritik belgilar vositasida yoki bir harf o‘rnida boshqa harf ishlatish orqali farqlanadi: atlas (mato) — atlas (geografik atlas), yangi (sifat) — yangi (ravish), tana (gavda) — ta’na (minnat),banda (qul) - banda (shayka), urish (urmoq) — urush («jang») kabi. Keltirilgan so‘zlarda urg‘u (') va tutuq (’) belgilari orfografiyaning differensiatsiya prinsipi talabiga ko‘ra qo‘llangan; urish va urush so‘zlarida esa «i» va «u» harflarining ishlatilishi ham shu prinsipga asoslangan.