Маърузалар матни гулистон – 2013


(Мис кристалларини ўстиришни 2-усули


Download 0.7 Mb.
bet26/27
Sana18.06.2023
Hajmi0.7 Mb.
#1574434
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27
Bog'liq
portal.guldu.uz-Kristal kimyo

(Мис кристалларини ўстиришни 2-усули. Майда мис кристалларини олиш унча қийин эмас: бунинг учун мис купороси эритмасига мих тушириш кифоя. Бироқ бу кристаллар шу қадар майда бўладики, худди туташ пардадек.
Йирик кристаллар олиш учун реакцияни секинлаштириш керак, токи мис атомлари ҳосил бўлган кристалчалар устига ўтириб улгурсин. Реакцияни қуйидагича секинлаштириш мумкин: идиш тубига озгинамис купоросини солинг ва устига майда ош тузидан сепинг.
Бу реакция учун “тормоз” бўлади. Туз думалоқ қирқилган фильтр қоғоз идиш деворларига тегиб турсин. Қоғознинг устига ундан кичикроқ темир доирачани туширинг (Доирача қум қоғоз билан ишқалаб тозаланган бўлиши керак.) Темир кўмадиган даражада идишга ош тузининг тўйинган эритмасидан қуйинг. Бир неча кундан сўнг, идишда чиройли қизил рангли мис кристалларини кўрасиз.

  • Агар идиш ҳажми каттароқ идишга, мис купороси кристали каттароқ кристалга алмаштирилса, туз қатлами қалинлиги ва ҳарорат ўзгартирилса, турли шаклдаги кристаллар ҳосил бўлади.

  • Мис кристалларини сақлаб қўйиш учун уни идишдан олинг, сув билан ювинг ва суюлтирилган сульфат кислота солинган пробиркага солиб, қопқоқ билан ёпиб қўйинг.

Г Л О С С А Р И Й

    1. Кристалл юнонча «кристаллос» сўзидан олинган бўлиб, муз демакдир.

    2. Аморф (модданинг лўғавий маъноси) а-“сиз” морф–шаклсиз, яъни аморф моддаларни шаклсиз эканлиги тушунтирилади.

    3. Тўр текислигида ётган чўққилардан ва тугунлардан иборат
      бўлган битта параллелолипедли фазовий панжаранинг энг кичик
      бўлаги элементар шуъбаси деб аталади.

    4. Анизотроплик деб, кристалларнинг муайян йўналишлари бўйича ҳусусиятларининг ўзгаришига айтилади. Анизотроплик - ҳар-хил хусусиятли демакдир.

    5. Тоғ жинсидаги бирорта минерал ташқи мухит таъсирисида ўзгариб бошқа минералга айланишига метасоматоз жараёни дейилади.

    6. Ызаро симметрия элементлари ор=али бо\ланган томонлар йи\индисига оддий шакл деб аталади. Битта идеал шароитда ривожланган оддий шакл томонларининг физик ва кимёвий хусусиятлари, таш=и =иёфалари, ылчамлари, ызаро жойлашишлари бирдек былиши шарт. Чунки уларнинг барчаси ызаро симметрия элементлари билан бо\ланган, яъни улар симметрия элементлари ор=али берилган битта томон асосида чи=арилади. Оддий шаклларга мисол тари=асида октаэдрни келтириш мумкин.

    7. Иккита ва ундан орти= оддий шаклларнинг бирикишидан иборат былган шаклларга мураккаб (комбинацияли) шакллар дейилади.

    8. Кристалл щар хил томонлар билан чегараланган былса. бу томонларни хаёлан давом эттирганда, улар фазода ызаро кесишиб кристалл устини тыли= =опламасдан быш жой =олса уни очи= шакл дейилади. Масалан, призмалар ва пирамидалар. Буларни ташкил =илувчи томонларининг =иёфаси ва катта—кичиклиги щар хил. Томонлари ызаро кешишиб кристалл сатщи тўлиқ =опланган билан, асослари очи= =олади. Шунинг учун бундай очи= оддий шакллар муста=ил кристалл была олмайди.

    9. Кристалл бир хил томонлар билан чегараланган былса, уларни хаёлан фазода давом эттирганда ызаро кесишиб очи= жой =олдирмасдан туташса, унга ёпи= шакл дейилади.

    10. Кристалларнинг реал таркиблари (формулалари)бир—бирига ты\ри келмаслиги нестехиометриялик деб аталади.

    11. Изоморфизм юнонча —изо — бирдек, бир хил, морфо — таш=и кыриниши, =иёфаси демакдир.

    12. Гетеровалентли (щар хил валентли) изоморфизм деб, кристалл (минералл) фазовий панжарасида щар хил валентли ионлар ызаро ырин алмашиш хусусиятига аталади.

    13. Изотипли кристаллар, кимёвий таркиби ва физик хусусиятлари бир хил былишига =арамасдан бир хил ёки бир — бирига я=инро= ички тузилишга эга былган бирикмаларга (кристалларга) изотопия дейилади.

    14. Бир хил таркибли бирикмаларнинг битта кристалларининг ызида щар хил ички тузилишли =аватлар щосил =илиш щусусиятига политипия дейилади.

АДАБИЁТЛАР.

Download 0.7 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   27




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling