Ma'ruzalar matni Namangan – 2004 yil Ushbu «Biologiya o`qitish metodikasi»

3 - MAVZU: YANGI PEDAGOGIK TEXNALOGI.
R E J A :
1. Pedagogik texnologiya ta'rifi.
2. Pedogogika texnologiyaning uziga xos xususiyatlari.
3. Ta'lim maksad va vazifalari diagnostikasini ishlash.
Texnolgiya yunoncha «Texnos» xunor, «Logos» - fan suzlaridan tashkil topgan.
Texnologik jarayon – mexnat kurollari bilan mexnat vositalari (xom ashyo) yordamida maxsulot yaratishdir. Ishlab chikarishdagi barcha texnologik jarayonlar ishchi kuli, mexnat vositalari va xom ashyo bilan turli tovarlar, maxsulotlar ilab chikarishga karatilgan jarayondir Keyingi yillarda ta'limdagi texnologiya masalalmriga kizikish tobora kuchaymokda. Darxakikat ta'limda xam uziga xos texnologiyalar bulib, bu texnologichlar orkali ukituvchi ukuvchiga ta'sir etib, uladi ma'lum malaka va insoniy sifatlar shakllantirilada. Pedagogik texnologiya ukuvchilarga fan asoslarini urgatishdan boshlanadi. Ma'lumki insonga avvaldan noma'lum narsalar xakida bilimlar beradigan managa fan deyiladi. Bilimlardan material va boyliklar yartiladi. Bunday jarayon xam texnologiya xisoblanadi. Fan bilan texnologiya urtasida yakkol chegara yuk. Fan texnologiya rivojlanishiga ta'sir etsa, texnologiya xam uz navbatida fan tarakkiyotiga kuchli ta'sir utkazadi. Shu boisdan xam maktablarda turli fan asoslaidan ukuvchtdarga ta'lim berishda kullanilayotgan texnologiyalar bir tomondan ukuvchilarga ta'lim berish ularga turli shaxsiy sifatlar xosil kilish kabi ilimli bilmii zamon talablari sosida tarbiyalangan yoshlar tayyorlashga xizmat kilsa, ikkinchi tomondan bu texnologiyalar turli fanlarni ukitish uslubiyoti fani tarakkiytiga ulkan xissa kushadi. Pedagogik texnologiya shaxsni ukitish, tarbiyalash va rivojlantirish konunlarini uzida aks ettiradigan va yakuniy natijani ta'minlaydigan pedagogik faoliyatdir. Texnologiya tartibiga solish kuchiga ega. U erkin ijod kilishga undaydi. Pedagogik texnoligiya murakkab jarayen sifatida kator ukitish boskichlaridan, ayni boskichlarni urganishga karatilgan ammallardan iborat buladi. Pedagogik texnoligiya uz tarikibiga. Ta'lim maksadlarini ishlab chikish:Ta'lim maksadlari taksonomiyasini ishlash:Ta'lim maksadlarini sinov (test) topshiriklariga aylantirish:Maksadga erishish yullarini aniklash:Maksadga nechogli erishganligini baxolash kabilar kiradi. Ilgor pedagogik texnologi ta'lim berishva uzlashtirish sistemasi usullarini yaratish, kullash, ularni yagona tizimga keltirish yuli bilan inson saloxiyati va texnik vositalarini barcha imkoniyatlaridan muvofik ravishda foydalanib, ta'lim berishning eng makul yulidir. Yukoridagi ta'rifning muxum tomoni uzlashtirish usullari sistemasining kursatilganligidir. Binobarin, pedagogik texnologiyaning asosini sistemali munosabat tashkil etadi. An'anaviy ta'limda ukuv materialining maksad va vazifalari, mazmuni ukitish metodlari bilimlarnii nazorat kilish kupincha bir biridan ajralgan xolda amalga oshriladi. Bunday ukitishda ukuvchilar turli tayyor axborotlarni eshitish, esda kolishga jalb etiladi. Vaxolangki ta'lim fakat turli axborotlarni eshitish, yodlash, esda saklash emas, balki uz bilimlaridan foydalangan xolda turli soxalarda mustakil faoliyat kursata oladigan yoshlarni tarbiyalash kerak buladi. Pedagogik texnologiya ma'lum bir ta'lim tarbiya jarayonini amalga oshirishning pedagogik sistemasidir. Pedagogik sistema uz ichiga bir biri bilan chambarchas boglangan kuyidagi struktura kismlarini:
1.Ukuvchilar
2.ta'lim maksadlari
3.tarbiya maksadlari
4.ta'lim tarbiya jarayonlari
5.Ukituvchini
6.ta'lim tarbiya jarayonini tashkiliy shakllarini uz ichiga oladi.
Xar kanday pedagogik texnologiyaning asosi uning maksadlarii aniklashdan boshlanishi kerak. An'anaviy ta'limdagi dars texnologiyalaridagi asosiy kamchiliklar urganiladigan mavzuning anik maksad va vazifalarini belgilamasdan ish yuritish, turli ukuv rejalari dasturlar tayyorlash, darslik ukuv kullanmalari chop etishda namoyon buladi. ta'limga bunday nuktai nazarda yondoshish chalkashliklarga sabab buladi. Ta'lim maksad larini tugri aniklash diagnostik tamoil buyicha tashkil etilishi lozim. Ta'lim maksadlarini tugri diagnostik italkin kilish kuyidagi talablarni xisobga olib aniklangan xollarda:
a) ukuvchilarni ayrim olingan shaxsiy xususiyatlarini ajratib, mavzuni urganishda shu xususiyatlarnini xosil kilish, rivojlantirish aniklansa.
b) ukuvchida xosil kilinadigan shaxsiy xususiyatlarni xosil kilinadigan shaxsiy xususiyatlarni aniklash yullarini vositalari kursatilgan bulsa.
v) ta'lim natijadarini aniklashning ma'lum shkala, ulchamlari
aniklangan takdirda ob'ektiv xarakterga ega buladi.
Yukoridagi mezonlardan kurinib turganidek ta'limning diagnostik maksadini aniklashning eng muxum omili ukuvchi va uning tarbiyalash vazifasidan kelib chikar ekan. Ukuvchining shaxs sifatida shakllanishi kamol topishi uchun ilmiy dunyokarashini shakllantirish, tafakkur kilish xususiyatlarini rivojlantirishi, estetik, ma'naviy mexnatsevarlik insonparvarlik kabi bir kator xususiyatlarini tarbiyalashni bildiradi. Ta'limda urganiladigan mavzuni ayrim maksadlarga aylantirish diagnostikaning navbatdagi vazifasidir. Ukituvchi ukuvchi yangi ukuv materialini tushunishi uzlashtirishi bilimdan amalda foydalanish malakasi va kobiliyatiga ega bulishini kuzlab ish yuritadi. Ta'limning diagnostik maksadlarini aniklashda ma'lum mezonlardan foydalanish zaruriyatini keltirib chikaradi. Bu mezonlar dars natijalaridan kelib chikadigan bir kator tushunchalar guruxlaridan tuzilib, ularga biladi-kandaydir fakt xodisani biladi- koidani: ma'noni uzgartiradi suvni grafik shaklda ifoda kila oladi: tushuntira oladi-jadvalni, tajribani vokeani: xulosa kiladi-ishni borishini, ajratadi-noanik iboralarni: topadi-fikrlashdagi ba'zi kamchiliklar kabi xarakat fellari kiradi. Yukoridagi xarakat shakllaridan tuziladigan ta'lim maksadlari okibatda ukuvchilar kanday bilimlarni uganishlari bu bilimlardan shaxsiy va jamiyat xayotida foydalanish saloxiyatini xosil kilish va rivojlantirishga karatiladi. Xulosa kilib aytganda pedagogik texnologiyadan foydalanish ta'lim maksadlariga mos ravishda ukuvchilarning mavzuning urganishlarida akliy jismoniy xatti xarakatlari evaziga boglik bulgan nkatijalarni nechogli puxta uzlashtirilganligini sinab kurish kabilarni bajarishlilikni kuzda tutadi.