Масъул муҳаррир: Файзиев Шохруд Фармонович, ю ф. д., доцент
UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABLARI 6-SINF FIZIKA KURSINING
Download 4.72 Mb. Pdf ko'rish
|
17.Fizika-matematika
- Bu sahifa navigatsiya:
- Kalit so‘zlar
|
17
UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABLARI 6-SINF FIZIKA KURSINING EHTIMOLIY-STATISTIK ASOSLARI Ma’murova Saida Namangan viloyati Namangan shaxar 17-umumiy o‘rta ta’lim maktabi fizika fani o‘qituvchisi Tel: 97-253-06-21 Annotatsiya: Bu maqolada umumiy o‘rta ta’lim maktablarida fizika kursining ehtimoliy- statistik asoslari haqida fikrlar keltirib o‘tilgan. Kalit so‘zlar: Ob-havo, tabiatshunoslik, quyosh, Broun harakati. Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish jarayonida maktab ta’limi, ayniqsa, umumiy o‘rta ta’lim maktablarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlashga e’tiborini kuchaytirish biz uchun kun tartibidagi eng muhim va jiddiy masalaga aylandi. Shu maqsadda yurtimizda Kadrlar tayyorlash milliy dasturining uzviy va mantiqiy davomi bo‘lmish 2004-2009 yillarda maktab ta’limini rivojlantirish umummmilliy maktab dasturi qabul qilindi. Ushbu dasturga muvofiq yurtimizda mavjud o‘n mingga yaqin umumiy o‘rta ta’lim maktablarining moddiy-tehnik bazasini mustahkamlash, ta’lim jarayonining mazmunini tubdan takomillashtirish, o‘qituvchilarning mehnatini moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish bo‘yicha katta ishlar qilindi. Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida boshlang‘ich ya’ni 1-4 sinflardanoq tabiat hodisalari, atrofimizdagi sodir bo‘layotgan tabiiy va sun’iy jarayonlar, hayvonot olami, o‘simlik dunyosi, Yer va osmon jismlari, ularning harakati haqidagi dastlabki ilmiy tushunchalar beriladi. Ushbu jarayon 1-sinfda “Atrofimizdagi olam” o‘quv predmetini o‘rganish bilan boshlanadi. Boshqa tabiiy fanlar kabi fizika fani o‘rganadigan yil fasllari, quyosh va boshqa ko‘plab tushunchalarni o‘quvchilar o‘rganadilar. 2-sinfda esa ushbu predmet orqali tabiatdagi biz ko‘radigan barcha narsalar o‘simliklar, tog‘lar, daryolar, oy, quyosh, yulduz va boshqa hamma narsalar atrofimizdagi olamni tashkil etishi haqidagi bilimga ega bo‘ladilar. Shuningdek ilmiy bilish metodi bo‘lgan kuzatish haqida ham ma’lumotlar berib o‘tiladi. Moddaning qanday tuzilganligi, moddalarning agregat holatlari va tabiatdagi jismlar haqida ham ma’lumot beriladi. Ob-havo mavzusida ayniqsa o‘quvchilarga ehtimollik, tasodifiylik haqidagi ilmiy tushunchalarni shakllantirishga qulay imkoniyat mavjud. 3-sinfdan boshlab o‘quvchilarga Tabiatshunoslik o‘quv predmeti o‘tiladi. Ushbu oquv predmeti orqali o‘quvchilar 1-2 sinflarda olgan bilimlarini mantiqan to‘ldiradilar va yana ko‘plab tabiat hodisalari haqida bilib oladilar. Tabiatda ob-havoning o‘zgarishiga qanday omillar ta’sir qilishi, tabiatda suvning aylanishi, temperatura ya’ni harorat sababchi ekanligini o‘rganadilar. Yuqorida keltirilgan tushunchalarning barchasi ehtimoliy-statistik qonuniyatlarga bo‘ysunadi. 4-sinf tabiatshunoslik darsligida esa o‘quvchilar uchun nisbatan yangi bo‘lgan yer, quyosh, sayyoralar, kometalar, oy, globus, kun va tunning almashinishi, yil fasllarining almashinishi va yer yuzi tabiatining xilma-xilligini bilib olishadi. Ushbu ma’lumotlarni keltirib o‘tishimizdan maqsad shuki, Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida o‘quvchilarga fizika alohida o‘quv predmeti sifatida o‘rganilishidan oldin xam ular fizika va boshqa tabiiy fanlarga oid boshlang‘ich tushunchalarga ega bo‘lishadi. Boshlang‘ich sinflarda ham o‘quvchilarga tasodifiy hodisalar, ehtimollik haqida tushuncha berish imkoniyati mavjuddir. O’qitishda uzviylikni ta’minlash uchun o‘quvchilarni boshlang‘ich sinflardanoq fizika fanini o‘rganishga tayyorlab borishimiz lozim. Ma’lumki, tabiatdagi ko‘plab hodisa va jarayonlarni ma’lum vaqtda sodir bo‘lishi yoki bo‘lmasligi tasodifiydir. Ehtimoliy–statistik g‘oya va tushuncha (ESG‘T)larning asosini ommaviy tasodifiy hodisalar va jarayonlar tashkil etadi. Quyidagi misollar bilan boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida ehtimollik haqida dastlabki tushunchalarni shakllantirish mumkin: 1) Uydan maktabga kelayotganingizda yo‘lda nechtaodamni uchratasiz?, 2) doim bir xilmi yoki har kuni o‘zgarib turadimi?, 3) tanga tashlaganda gerb tomoni tushadimi yoki raqam?, 4) avtobus chiptasi raqamining juft yoki toq bo‘lishi. Maktab fizika ta’limining birinchi yilida o‘quvchilarga fizikaviy hodisalar va kattaliklar haqida umumiy ma’lumotlar beriladi. Bu bilan o‘quvchilar fizika faniga qiziqtirilib, ularda fizika fani haqida dastlabki tasavvurlar hosil qilinadi. 6-sinf darsligida tevarak atrofdagi fizik hodisalar mohiyatini elementar tarzda tushuntirish orqali o‘quvchilarda ilmiy dunyoqarash shakllantirilib 20 17 boriladi. Jismlarni xossalari ularni qanday tuzilganligiga hamda uning qismlari qanday kuchlar bilan ta’sirlashishiga bog‘liqdir. Shuning uchun’ moddaning tuzilishi haqidagi masala, fizikaning asosiy masalalaridan biridir. Bu masala fizikaning molekulyar fizika va issiqlik hodisalari bo‘imida batafsil qaraladi. 6-sinfdan boshlab maktab o‘quvchilarida ehtimoliy-statistik tasavvurlarni shakllantirishga yetarli imkoniyat mavjud. Shuning uchun 6-sinf fizika kursidagi ularga tanish bo‘lgan hodisa va jarayonlarni fizik nazariyalarning elementlarini tatbiq qilib tushuntirishdan boshlash mumkin. Bu esa o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini yanada rivojlantirib, ularda tabiatga nisbatan dastlabki ilmiy qarashlarni hosil qiladi. 6-sinfda ESG‘Tlarni qo‘llab o‘qitish mumkin bo‘lgan modda tuzilishi haqidagi dastlabki ma’lumotlar va issiqlik hodisalari kabi bo‘limlar mavjud. Ushbu bo‘limlardagi mavzular Broun harakati, diffuziya hodisasi, molekulalarning o‘zaro ta’sirini o‘qitishda ESG‘Tlarni qo‘llasak, o‘quvchida yaqqol tasavvur paydo bo‘ladi. Ushbu mavzularni o‘qitish natijasida o‘quvchilar ESG‘Tlar va ularning qo‘llanilishi haqida dastlabki bilim, ko‘nikma va malakalarga ega bo‘ladilar. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR 1. Bahromov A.D. Tabiatshunoslik. 1-4-sinflar uchun darslik. Toshkent. Cho‘lpon 2013-yil, 120 b. 2. Turdiyev N.Sh. Fizika. 6-sinf darslik. Toshkent. Cho‘lpon. 2013-yil, 160 b. |
