Matematika fani

www.Infoedu.uz  
Yechilishi: ikkinchi velosipedchi birinchiga qaraganda soatiga
1
2
2
km
dan kam yo`l yurgan. Uchrashish paytigacha u,
3
2
12 9
2
5
5


soat yurgan.
Agar birinchi velosipedchi ikkinchisining tezligigacha tezlik bilan yurganda
edi, u 3 soatda


1
1
1
12 9 7
km 2
3
7
2
2
2



 




kam yurgn bo`lar edi. Demak,
agar xar ikkala velosipedchi, ikkinchi velosipedchining tezligidek tezlik bilan
yurganlarida edi,
2
5
5
, ya`ni
2
2
1
1
3 2
5
soatda 75 7 , ya`ni 67
5
5
2
2









yo`l
o`tgan bo`lar edilar. Bundan ikkinchi velosipedchining tezligi
1
2
1
67
: 5
12
2
5
2

km/soat ekanligi kelib chiqadi. Uchrashuv Marg`ilondan 30 km masofa
1
2
12
2
30
2
5








bo`lgan. Birinchi velosipedchining tezligi
75 30
15
3


km/soat
bo`lib, uchrashganlaridan 2 soat (30:15=2) keyin, ya`ni kunduzgi soat 2 da
Marg`ilonga yetib borgan. 
MMIBDO’: _________________ 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

www.Infoedu.uz  
Sana:________________ 
24-Mavzu: Quvlab yetishga doir xarakatlar. 
Elementar masala. Otasi o`g`lini shaxardan kitoblar olib kelish uchun
yuborgan. Lekin qaysi kitoblarni olib kelish kerakligini aytishni unutgan. 3
soat o`tib o`zi velosipedda quvib ketgan. Agar o`g`li bir soatda 5 km , otasi
esa bir soatda 8 km yursa, otasi o`g`lini necha soatda quvlab yetadi? 
Yechilishi: o`g`li uch soatda 15 km (
3 5 15
 
) yurdi, otasi esa xar soatda
uch km dan ortiq (8-5=3) yuradi. Ortiqcha 15 km ni yurib o`tishi uchun
otasiga 5 soat (15:3=5) vaqt sarf qilishi kerak bo`ladi, ya`ni
5 3
5
8 5



soat. 
1-masala. It tulkini quvlab borayotir, lekin ular orasidagi masofa
itning yuz marta sakraganida o`tadigan masofaga teng. It uch marta
sakraganida, tulki 5 marta sakraydi, biroq, uzunlik jixatidan itning olti marta
sakrashi tulkining 11 marta sakrashiga teng edi. It tulkini qancha sakrashda
quvlab yetadi? 
Izoh: bu masalaning qiyinligi shundaki, vaqt ham masofa ham bir xil
birlik bilan, ya`ni sakrash bilan ifodalangan. Bu tushunchalarni almashtirish
yaramaydi. Bu qiyinlik itning sakrashini tulkining sakrashiga va teskarisiga
aylantirish kerak bo`lganligidan yana murakkablashadi. 
Endi masalaning yechilishini ko`raylik.
Yechilishi: 1) tulki 5 marta sakraganda it uch marta sakraydi. 
Demak, it olti marta sakraganda tulki 10 marta sakrar ekan. 
1) 
Itning 6 marta sakragani uzunlik jixatidan tulkining 11 marta sakraganiga
teng . demak, it 6 marta sakraganida tulkiga, uning bir sakrashi miqdorida
yaqinlashib boradi (uzunlik jixatidan).
2) 
Tulkining 11 sakragani uzunlik jixatidan itning 6 sakrashiga teng. Demak, 
tulkining bir sakrashi uzunlik jixatidan itning
6
11
sakrashiga teng. 
3) 
It 6 sakrashda tulkiga o`z sakrashining
6
11
qismi qadar yaqinlashadi, bir
sakrashida
6
1
11 6
11


bo`lagi qadar yaqinlashib boradi.
4) 
It qancha sakraganda tulkiga yeta olishini bilish uchun, itning 100 ta
sakrashini
1
11
it sakrashiga bo`lish kerak, shunda masalada qo`yilgan savolga
100 11
1100
1


sakrashda degan javobni olamiz. 
Bu yechimning turli xil variantlari bo`lishi mumkin. Ularning ayrimlarini
keltirib o`tamiz. 1-variant. It o`zining 6 sakrashida tulkiga, uning bir
sakrashi miqdorida yaqinlashib boradi, ya`ni it bir sakraganda tulkining
1
6

---