Materialshunoslik indd
Download 6.82 Mb. Pdf ko'rish
|
Materialshunoslik
10.2 Yarimo‘tkazgichlar
Bular nisbiy elektr o‘tkazuvchanlik darajasi bo‘yicha dielektriklar bilan o‘tkazuvchanlik o‘rtasida joylashgan. Xarakterli tomoni ularni elektr o‘tkazuvchanlik qobiliyatini tashqi energetik ta’sirni jadalligiga bog‘liqligi: elektr maydoni kuchlanishga; haroratga; yoritilishiga; nur beruvchi to‘lqin uzunligiga; bosimga va h.k. Bu хususiyatlar yarim o‘tkazgichli priborlarni asboblarni ishlashiga asos solgan: diodlarni, tranzistorlarni, tenzodatchiklarni va h.k. Yarimo‘tkazgich materiallarga nisbiy qarshiligi r=10- 3 -10- 10 Om*sm bo‘lgan materiallar kiradi. Bunga Mendeleyev davriy siste- masidagi 12 element kiradi: bor, uglerod (olmos), kremniy, germaniy, qo‘rg‘oshin(Sn), fosfor, mishyak, surma, oltingugurt, selen, tellur, yod. Bundan tashqari, bir qancha kimyoviy birikmalar ham kiradi. Eng ko‘p tarqalgani germaniy(Ge) va kremniy(Si) hisoblanadi. Yarimo‘tkazgichlarda tokni paydo bo‘lishi uchun valent zonasida- gi elektronlarning bir qismi tok o‘tkazish zonasiga o‘tib elektr zar- yadini tashuvchisiga aylangan bo‘ladi. Yarimo‘tkazgich materiallarga nisbiy qarshiligi r=10- 3 -10- 10 Om*sm bo‘lgan materiallar kiradi. Bunga Mendeleyev davriy siste- masidagi 12 eliment kiradi: bor, uglerod (olmos), kremniy, germaniy, qo‘rg‘oshin(Sn 0 ), fosfor, mishyak, surma, oltingugurt, selen, tellur, yod. Bundan tashqari birqancha kimiyaviy birikmalar ham kiradi. Eng ko‘p tarqalgani germaniy(Ge) va kremniy(Si) hisoblanadi. Yarimo‘tkazgichlarda tokni paydo bo‘lishi uchun valent zonasida- gi elektronlarning bir qismi tok o‘tkazish zonasiga o‘tib elektr zar- yadini tashuvchisiga aylangan bo‘ladi. Shuning uchun, kristallik panjaralari nuqsonsiz yarim o‘tkaz gichlar monokristallar ishlatiladi. Yuqori sifatli asboblar (“pribor”) germaniy va kremniy monokristallaridan yasaladi. 183 Toza yarimo‘tkazgichlardan tashqari murakkab yarimo‘tkazgich birikmalar ham ishlatiladi. Mendeleyev sistemasidagi A 4 B 4 , uchin- chi va beshinchi A 3 B 5 va A 2 B 4 , A 4 B 4 tipdagi birikma vakili SiC, A 3 B 5 vakili ZnSb va GaAs (galiy arseniy), A 2 V 4 bular sulfidlar (ZnSe), ok- sidlar (Cu 2 O). Download 6.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling