Materialshunoslik indd

Nazorat savollari:
1.
Po‘latning zanglamaslik xossasini qaysi element ta’minlaydi?
2. Olovbardosh va issiqbardosh po‘latlarni farqlab bering?
3. Maxsus xossali po‘latlarga tarif bering?
4. Tezkesar po‘latlarni qanday turlari mavjud?
5. Nikelni qo‘shilishi po‘latning qaysi xossalariga ta’sir 
ko‘rsatadi?
6. 4X12Н8Г8 MФБ qanday po‘lat turiga kiradi? 
7. Yuqori haroratli materiallar qayerlarda qo‘llaniladi?
8. XН55ВMTФKЮ qanday qotishma?

---

90
7-BoB. ALoHIdA XoSSALI Po‘LATLAR
7.1. Om qonuni
Qattiq moddalarni muhim хossalaridan biri ularni 
o‘tkazuvchanligidir. Bu Om qonuni bilan ifodalanadi. Om qonuni 
tok I ni (elektr zaryadini o‘tish tezligi) qo‘yilgan kuchlanish 
v bilan 
bog‘laydi:
V=I∙R(7.1)
R – tok o‘tayotgan namuna qarshiligi.
O‘lchash birliklari: volt (Dj/Kl), Amper (Kl/s), Om (V/A)
Elektr qarshiligi kattaligi namunaning o‘lchamlariga va ko‘pchilik 
moddalar uchun tokka bog‘liq bo‘ladi. Nisbiy qarshilik 
ρ namuna 
shakli va o‘lchamlariga bog‘liq emas va quyidagicha aniqlanadi.
ρ=RA∙l(7.2)
l – kuchlanish o‘lchaniladigan ikki nuqta orasidagi masofa.
A – namuna ko‘ndalang kesim yuzasi, tok yo‘nalishiga perpendi-
kular tik holda o‘lchanadi, o‘lchash birligi – Om∙m.
ρ=VA/IL(7.3)
O‘tkazuvchanlik. Ba’zan moddalarni elektrik хossalarini baho­
lash uchun o‘tkazuvchanlik 
σ dan foydalaniladi. O‘tkazuvchanlik nis-
biy qarshilikka teskari kattalik 
σ =η ∙ ρ (7.4)
Bu kattalik modda orqali tokni o‘tish yengilligini osonligini ifo-
dalaydi. O‘tkazuvchanlik birligi nisbiy elektroqarshiligi birligiga tes-
kari, ya’ni (Om∙m)
-1
(7.1) Tenglama o‘rniga Om qonuni quyidagi holda yozilishi mum-
kin:
Ј=