Materialshunoslik indd
Download 6.82 Mb. Pdf ko'rish
|
Materialshunoslik
- Bu sahifa navigatsiya:
- a b 1.4-rasm Nuqtaviy nuqsonlar (a-vakansiya, b-qattiq eritma strukturasi) 2 .
- Chiziqli nuqsonlar.
- Sirt (tekislik) nuqsonlar.
|
Nuqtaviy nuqsonlar. O‘lchamlari uch yo‘nalishning ham-
masida ham kichik bo‘lgan nuqsonlar nuqtaviy nuqsonlar deyiladi. Bunday nuqsonlar jumlasiga vakansiyalar (1.4 (a) rasm), ya’ni kristall panjaraning bo‘sh joylari, oraliq atomlartugunlar oralig‘iga siljigan atomlar metall kristall panjarasi tugunlaridagi atomlar o‘rnini olishi ham, panjara tugunlari oralig‘iga kirib borishi ham mumkin (1.4 (b) rasm). a b 1.4-rasm Nuqtaviy nuqsonlar (a-vakansiya, b-qattiq eritma strukturasi) 2 . 2 Callister,William D., Materials science and engineering: an introduction, 7th ed.p.cm/ Printed in the United States of America/ John Wiley & Sons, Inc. 2014, 107bet 16 Uchala holda ham asosiy metallning kristall panjarasi o‘zining muntazam geo metrik tuzilishini o‘zgartiradi, ya’ni panjaradan nuq- sonlar hosil bo‘ladi. 1. Kristall panjara tugunlarida atomni bo‘sh qolishi bu vakansi- yadir. Vakansiya kristall tebranish amplitudasi kuchayishi natijasida hosil bo‘ladi. 2. Chiziqli nuqsonlar. O‘lchamlari faqat ikki yo‘nalishdagina kichik bo‘la digan nuqsonlar chiziqli nuqsonlar deyiladi. Chiziqli nuqsonlarning eng muhim turi dislokatsiyalardir. Vakansiyalarning va boshqa nuqtaviy nuqsonlarning zanjirlari ham chiziqli nuqsonlar jumlasiga kiradi. 3. Sirt (tekislik) nuqsonlar. O‘lchamlari faqat bir yo‘nalishdagina kichik bo‘l gan nuqsonlar sirt nuqsonlar deyiladi. Sirt nuqsonlar jum- lasiga bloklar orasidagi va donalar orasidagi chegaralar yoki ta’sir chegaralar, qattiq fazalar orasidagi che ga ra sirtlar va boshqalar kiradi. dislokatsiyalar. Dislokatsiyalar nazariyasi hozirgi zamon metall shunosligining fizikaviy asoslaridan biridir. Bu nazariya metallarning strukturasida sodir bo‘ ladigan eng muhim bir qator jarayonlar mexa- nizmi sabablarini izohlab berishga im koniyat yaratiladi. Dislokatsiyalar suyuqlantirilgan metallarning kristallanish jara- yonida, metallarning plastik deformatsiyalanishida, metallarga termik va boshqa tur ishlovlar berishda hosil bo‘ladi. Dislokatsiyaning o‘zi nima? Bu savolga quyidagi ta’rifdan javob olamiz. Metallning atomlar siljigan (sirpangan) sohasi bilan atomlar siljimagan sohasi orasidagi chegara dislokatsiya deb ataladi. Dislokatsiyalar, asosan, chiziqli (to‘g‘rili) va vintsimon dislokatsi- yalarga bo‘ linadi. Dislokatsiyalarning ana shu turlarini ko‘rib chiqamiz. Download 6.82 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|