Materialshunoslik indd

a) 

b)
10.3-rasm. Relaksatsion qutblanish.
Ion-relaksatsiya qutblanishi(C
i-r 
, q
i-r 
, r
i-r
 ) ba’zi anorganik mod-
dalarda kuzatiladi. Bunda moddaning o‘zaro bo‘sh bog‘langan ionlari 
tashqi elektr maydon ta’sirida aniq yo‘nalish oladi. Agar elektr may-
don olinsa, qutblanish eksponensial qonun bo‘yicha pasayadi.
15
Elektron-relaksatsiya qutblanish (C
e-r 
, q
e-r 
, r
e-r
) sindirish 
ko‘rsatkichi yuqori va katta ichki maydonga ega bo‘lgan dielektriklar 
uchun xos bo‘lib, qo‘shimcha elektron yoki teshiklarni issiqlik ener-
giyasi bilan ta’sirlantirish orqali yuzaga keladi. Bu turdagi qutblanish 
asosi metall oksidi bo‘lgan ba’zi kimyoviy birikmalar (titan, niobiy, 
vismut) ga xosdir. Tarkibida titan bo‘lgan elektron-relaksatsiya qutb-
lanishli sopolda elektr maydon chastotasi ortishi bilan dielektrik sing-
diruvchanlik kamayadi (10.4­rasm).
10.4-rasm. Ion-relaksatsion qutblanish.
15
T.K. Basak. Electrical engineering materials.New Age Intenational, Nil 
edition. USA, 2009.49­bet

---

169
Migratsion qutblanish(C
M 
, q
M 
, r
M
) tarkibi bir jinsli bo‘lmagan 
qattiq jismlarda qutblanishning qo‘shimcha mexanizmi sifatida 
ro‘y beradi. U past chastotada yuzaga keladi va elektr energiyasi 
ko‘p miqdorda sarflanishi bilan xarakterlanadi (10.5­rasm). Bunday 
qutblanishni keltirib chiqaradigan omillar texnik dielektriklardagi 
o‘tkazuvchi va yarimo‘tkazuvchi qismlar hamda o‘tkazuvchanligi 
turlicha bo‘lgan qatlamlardir.
16
a) b)