Mavu: sport trnirofka jarayonida texnik tayorgarlik

Texnik tayyorlashning bosqichlari:
1. I bosqich – zamin tayyorlash va tasavvur xosil qildirish. Bunda o‘rganiladigan xarakat to‘risida tushuncha xosil qili-nadi, sport kurashi va xarakatning umumiy sxemasini o‘zlash-tirish qoida va maqsadlari bilan tanishtirish vazifasi qo‘yi-ladi. Bu bosqichda xarakat soddalashtiriladi, mashq uchun sharoit xosil qildiriladi (balandlik pasaytiriladi, snaryad oirligi va mashq bajarish shiddati kamaytiriladi, masofa, maydoncha-larning o‘lchami qisqartiriladi, qoida soddalashtiriladi va x.k.).
2. II bosqich – element texnikasini chuqur o‘zlashtirish bir necha xaftadan bir necha oygacha davom eadi. Bu bosqichning vazifasi sport mashqi texnikasini to‘ri ijro etish daraja-sigacha o‘zlashtirishdan iborat.
3. III bosqich – xarakat texnikasini takomillashtirish shuullanuvchilarning o‘z intilishlari tugagunga qadar davom etadi. Bosqichning vazifasi – sport kurashining turli sharoit-larida maksimal zo‘r berganda xam texnikani to‘ri saqlab turish uchun sport mashqlarini takomillashtirishga erishishdir. Bunda yuqori muskul sezgisi (suv, muz, vaqt va xokazo sezgilari)ga ega bo‘lish zarur bu bosqichda xarakat malakalari muntazam oshadi, funksional tayyorgarlik o‘sib boradi, taktik fikrlash tako-millashadi.
Texnik maxoratning taorifi. Texnik maxorat uch xil ko‘rsatkich: 1) xajm; 2) xar tomonlamalik; 3) sportchi o‘zlash-tirgan texnikaning samarasi bilan ifodalanadi.
Texnikaning xajmi sportchi bajara oladigan xarakatlar texnikasining umumiy soni orqali belgilanadi va amalda ijro etilishi bilan baxolanadi. Ko‘pincha texnikaning xajmi va uning jismoniy tayyorgarligi orasidagi boliqlik kuzatiladi (masalan, kurashchilar aloxida muskul guruxlarining yaxshi rivojlanganligi xisobiga ayrim texnik usullarni yaxshi ijro etishadi yo aksincha, yaxshi ko‘rgan priyomlarni yaxshi bajargan-lari sababli baozi muskul gruppalari ularda kuchliroq bo‘ladi).
Taktik tayyorgarlik.
Taktika – bu sport kurashini olib borish sanoatidir. Bunda yutuqqa erishish uchun sportchi kuch va barcha imkoniyat-laridan maqsadga muvofiqroq foydalanishi zarur. Oldindan belgilangan reja bo‘yicha va tezlik bilan xal qilinishi darkor vazifalarga ko‘ra tashqi muxitning doimiy va o‘zgaruvchan sharoitida foydalanadigan texnika taktikaning asosiy vosi-tasi xisoblanadi.

1. 
   Taktik maxorat barcha sport turlari uchun zarurdir, ayniqsa, sharoitni birdaniga anglab olmoq, raqibini juda yaxshi xis qilish va boy tajribadan tez foydalanishni talab etadigan sport o‘yinlarida axamiyatlidir. Maolum reja va kurashning xar bir shaxsiy kurash: a)raqibning bevosita qarshiligi bilan (yo‘lakchasi belgilanmagan joylarda yugurish, velosiped poygasi, sportcha yurish, chani va x.k.) va raqiblarning nisbiy taosiri bilan (yo‘laklarda) yugurish, gimnastika, suzish, qayiq xaydash, figurali uchish va x.k.);
   
2. 
   ikki kishining kurashi: a)raqibning bevosita qarshi-ligi bilan (boks, qilichbozlik, dzyu-do, kurash); b)raqiblarning bilvosita taosirida (tennis, stol tennisi, badminton, shaxmat va x.k.);
   
3. 
   jamoali musobaqalari: a) raqibning bevosita qarshi-ligi bilan (basketbol, futbol, qo‘l to‘pi, xokkey va x.k.) va b) raqibning bilvosita taosiri bilan (voleybol, estafetali yugu-rish, badiiy gimnastika bo‘yicha komanda musobaqalari va x.k.)
   

Sport kurashini tashkil qilish va olib borish. Xara-katlarning taktik muammosi sport taktik muammosi sport musobaqalarini uyushtirish va olib borishda namoyon bo‘ladi. Sport musobaqasini taktikasi deganda eng yaxshi natijaga erishish uchun musobaqa oldindan va bevosita musobaqa vaqtida amalga oshiriladigan chora-tadbirlarni tushunamiz.
Taktik faoliyat taktik mashulotlar, texnik malaka, jismoniy qobiliyatning rivojlanishi darajasi, irodaviy fazilatlar, reaksiya tezligi va boshqalarga asoslanadi. Taktik xarakatning uch fazasi mavjud:
a) musobaqa situatsiyasini anglash va taxlil qilish; b) maxsus taktik vazifani xayolan xal qilish;
v) taktik vazifani amaliy xal qilish.
Idrok qilish sifati ko‘rish xajmi, ko‘rish doirasi, ko‘rish orqali xarakatni baxolash, texnik malakalarning rivoj-lanish darajasi, fikrlash jarayonining sifati, bilim va tajribalarga boliq bo‘ladi.
Taktik vazifa avvalo xayolan, keyin esa amaliy xal qilinadi. Sportchi nima qilishi kerakligini juda tez belgi-lashi, o‘z bilimini malaka va qobiliyatini baxolay olishi kerak. Ayrim sportchilar musobaqa situatsiyasini idrok va taxlil qilishda bilim va tajribaning kamligi sababli mantiqiy fikrlashga borliq bo‘lgan taktik vazifalarni xal qilishda qiyinchilikka duch keladilar.