Mavzu : Nitrat kislota va uning xossalari reja: kirish asosiy qism i-bob nitrat kislotaning eng muhim xossalari

II-BOB Konsentrlangan nitrat kislotaning to`g`ri sintezi
2.1 Kuchli nitrat kislotasini to‘g‘ridan-to‘g‘ri sintez qilish.

Bu jarayon suyuqlantirilgan N₂О_4(с), Н₂О_(с) ва тоза О_2(г) ishtirokida yuqori 4MPa bosimda 330-350K haroratda quyidagi reaksiyaga asoslangandir:

2N₂О_4(с)Q2Н₂О_(с)QО_2(г)=4НNО_3(с)Q78,8 кж (3)
Bu yerda ketadigan bir qancha oraliq reaksiyalardan biri:
2NО_(г)QО_2(г)=2NО_2(г=N₂О_4(с)Q202,7 кж (4)

Ma’lumki, NOni NО₂ oksidlanish tezligi, hosil bulayotgan NО₂ni suv bilan yutilish reaksiyasi tezligidan ancha pastdir. Shuning uchun, jarayonni 4MPaga bosim ostida olib borilsa, NOni oksidlanish tezligi oshadi. Ammo to‘g‘ridan-to‘gri sintez jarayonida bosimni qo‘llash, haroratni oshirishni ham talab qiladi, chunki bu vaqtda N₂О_4(с)ni parchalanib, NО₂ni oshishga olib keladi:

N₂О_4(с)=2NО_{2(эритма)}-56,9 кж (5)

Bu esa NО₂ni suv bilan yutilib, НNО₃ni hosil qilishini oshiradi. (31.3.) reaksiyani yaxshi ketishini ta’minlash uchun N₂О₄ni miqdori qo‘proq bo‘lishni talab qilinadi, natijada 98-99%li nitrat kislotasi eritmasi olinadi.

To‘g‘ridan-to‘g‘ri kuchli azot kislotasi olish texnologik tizim bir biridan asosan suyultirilgan N₂O₄ning qanday va nimadan olingani bilan farq qiladi; ya’ni :
1) Ammiakni oksidlab olingan NOni yana oksidlab olinganmi yoki
2) Nitrat tuzlarini inversiyasi natijasida chiqadigan gazlardan olinganmi.


Ishlatilishi.
Nitrat kislotasi ahamiyati va ishlatish sohasining kengligi bo`yicha boshqa anorganik kislotalar orsida faqat sul'fat kislotadan keyingi ikkinchi o`rinda turadi. Juda ko`p sohalarda ishlatiladi. Dunyoda ishlab chiqariladigan nitrat kislotaning
75 %i azotli o`g`itlar ishlab chiqarishda, 15 %i portlovchi moddalar olishda, organik bo`yoqlar, 10%i boshqa narsalar: organik reaktivlar, nitrolaklar, plastmassalar, kinoplyonkalar, sun`iy tolalar va boshqa organik moddalar ishlab chiqarishda ishlatiladi. Yana u doрi-darmonlar olishda oksidlovchi sifatida, suratxonalarda, nitrozali usulda sul'fat kislota va boshqa ko`pginа mahsulotlar ishlab chiqarishda ishlatiladi.
Nitrat kislotaning ishlatilishi uning oksidlanish va nitrolash xossalariga asoslanadi.nitrat kislotadan dori darmonlar olishda, oksidlovchi sifatida,suratxonalarda,nitrozali usulda sulfat kislota va boshqa ko`pina maxsulotlar ishlab chiqarishda ham ishlatiladi.Ko`pgina organik moddalar shu jumladan odam va hayvon to`qimalari hsm nitrat kislota tasirida yemiriladi.,bazi birlari esa konsentrlangan nitrat kislota tasirida yonib ketishi mumkin.nitrat kislota va uning birikmalari o`ta zaharlidir.