Mavzu: “ soliqlar va majburiy to’lovlar hisobi ” Maqsad

Soliq va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari 
Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari “Soliqlar va boshqa majburiy 
to’lovlar tizimi” ning asosiy bo’g’ini bo’lib hisoblanadi. Bular soliq solishdagi asosiy 
tushunchalardir. Ushbu tushunchalar davlat byudjeti va soliq to’lovchilar ertasidagi 
iqtisodiy-xuqukiy munosabatlarda yuzaga keladi. 
Soliq Kodeksining 24-moddasida soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning elementlari 
aks ettirilgan. Bularga quyidagilar kiradi: 
Soliq elementlari: 
1. soliq solish obyekti; 
2. soliq solinadigan baza; 
3. soliq stavkasi; 
4. soliqni hisoblab chiqarish tartibi; 
5. soliq davri; 
6. soliq hisobotini tag’dim etish tartibi; 
7. soliqni to’lash tartibi. 
Soliq solish obyekti - soliq to’lovchida soliq yoki boshqa majburiy to’lov hisoblab 
chiqarilishi va (yoki) to’lanishi yuzasidan majburiyat keltirib chiqaruvchi mol-mulk, 
harakat natijasidir. 
Soliq solinadigan baza - soliq solish obyektining soliq yoki boshqa majburiy 
to’lovning stavkasi tatbikan belgilangan ko’rsatkichlardagi qiymat, miqdor, fizik va 
boshqa tavsiflarini ifodalaydi. 
Soliq stavkasi - soliq solinadigan bazaning o’lchov birligiga nisbatan hisoblanadigan 
foizlardagi yoki mutlaq so’mmadagi miqdorni ifodalaydi. 
Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning stavkalari O’zbekiston Respublikasi 
Prezidentining qarori bilan belgilanadi. 
Soliq va boshqa majburiy to’lovni hisoblab chiqarish tartibi – soliq davri uchun 
soliq solinadigan bazadan, stavkadan, shuningdek imtiyozlar mavjud bo’lsa, shu 

---

imtiyozlardan kelib chiqib , soliq va boshqa majburiy to’lov so’mmasini hisoblash 
koidalarini belgilaydi. Soliq va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish soliq 
to’lovchi tomonidan mustakil ravishda amalga oshiriladi. Soliq Kodeksda nazarda 
tutilgan xollarda, soliq va boshqa majburiy to’lovni hisoblab chiqarish majburiyati 
davlat soliq xizmati organiga yoki soliq agenti zimmasiga yuklatilishi mumkin. 
Soliq davri – u tugaganidan keyin soliq solinadigan baza aniqlanadigan hamda soliq 
yoki boshqa majburiy to’lov so’mmasi hisoblab chiqariladigan davrdir. Soliq davri bir 
necha hisobot davriga bo’linishi mumkin bo’lib, ularning yakunlari bo’yicha 
hisobkitoblarni taqdim etish hamda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’lanishi 
lozim bo’lgan so’mmalarini to’lash majburiyati yuzaga keladi. Joriy to’lovlarni to’lash 
bo’yicha majburiyat yuzaga kelgan davr hisobot davri bo’lmaydi. 
Soliq to’lash tartibi – Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lash milliy valyutada, 
qonun xujjatlarida nazarda tutilgan hollarda esa chet el valyutasida amalga oshiriladi. 
Savol bo’yicha ma’ruza jarayonida talabalarga beriladigan savollar 
1. Soliqning qaysi turlarini bilasiz? 
2. Majburiy to’lovlar degan nimani tushunasiz? 
3. Soliqni hisoblab chiqarish uchun zarur bo’lgan elementlarni ayting, tushuntiring.