Mavzu: 10-ish. Quruq va ho’l kuydirilgan namunalarda azot, fosfor va kaliyni aniqlash

Mavzu: 10-ish. Quruq va ho’l kuydirilgan namunalarda azot, fosfor va kaliyni aniqlash (Ginzburg, Sheglova va Vulfius usulida)


Ishning maqsadi. O’simlik tarkibidagi azot, fosfor, kaliyni bitta namunada aniqlash.
Ishda foydalaniladigan asboblar va jihozlar: O’simliknamunasi, 50-60 ml konussimon kolba, sovutgich, voronka, spirtli lampa, plitka, eksikator, distillangai suv, 100 ml sig’imli,osi 250 ml sig’imli o’lchov kolbasi, fotoelektrokolorimetr.
Reaktivlar. konstentrlangan sulfat kislota, xlor kislota, metil qizili, 10% li NaOH eritmasi, Segnet tuzining 50% li eritmasi, Nessler reaktivi, 0,7405 g ammoniy xlorid.
Ishning mohiyati. O’simliklar oziqlanishi va o’g’itlar fanida kimyoviy sifat tahlilidan tekshirilayotgan moddalar tarkibiga kirgan element yoki ionlarni aniqlashda foydalaniladi. Element yoki ionlarni aniqlashda o’simlik tarkibidagi birikmalarni «quruq» yoki «ho’l» kuydirish usullari asosida amalga oshiriladi.
Sifat tahlilida aksariyat reakstiyalar ho’l kuydirish usul bilan olib boriladi. Tekshiriladigan modda suvda kam erisa yoki umuman erimasa, kislotalarda eritiladi. Element yoki ionlarni aniqlash uchun tegishli reaktivlarning eritmalari ishlatiladi.
Ho’l kuydirishning quruq kuydirishdan afzalligi, ho’l kuydirishda barcha elementlar eritmada saqlanib qoladi. Quruq kuydirishda namunadagi organik qismidagi elementlar yo’qoladi (gaz holatda).
Bu metodning asosida organik moddalarning sul’fat va xlorat kislota (10:1) eritmasida harorat ta’sirida oksidlanish va gidrolislanish reaksiyasi yotadi. Azotsiz organik moddalar suv va karbonat angidiridgacha, kul elementlari oksid ko’rinshgach parchalanadi.
Azot saqlovchi organik birikmalar, gidrolizlanadi oxir oqibat suv va karbonat angidiridgacha oksidlanadi, azot esa ammiakko’rinishda tezkorlik bilan sulfat kislota bilan birikadi. Shunday qilib ertmadagi kul elementlari va azot ammaniy sulfat yoki ammoni xloratli tuzlar shaklidadir.
Azot, fosfor va kaliy miqdori o’simlik tortimini kuchli sulfat kislotada (xlor kislota- HClO₄ ishtirokida) tezkor kuydirish asosida aniqlanadi. Xlor kislota ham o’simlikdagi organik moddalarning parchalanishida faol qatnashadi: