Mavzu-10. Oligosaxaridlar va polisaxaridlar. Reja

Geteropolisaxarid bir necha turdagi monosaxarid qoldiqlaridan tarkib topadi.

Gemisellyuloza. U molekulyar massasi 30000 bo’lgan geteropolisaxarid bo’lib, asosan o’simliklar devori to’qimalarida uchraydi. Gemisellyuloza pentoza - D-ksiloza, D-arbinoza, hamda geksoza - D-galaktoza, D-mannoza, D-glyukozalardan tuzilgan va ular gidrolizda parchalanadilar.

Nomlanishi. Ko’p polisaxaridlar trivial nomlarga ega: kraxmal, xitin, sellyuloza. Aniq nomenklatura asosida monosaxaridlar nomlari yotadi. Masalan, D-glyukozadan tashkil topgan polisaxarid D- glyukan deb nomlanadi. D-galaktoza va D-mannozalardan iborat polisaxarid D-galakto-D-mannan deyiladi.

Strukturani aniqlash uchun gidroliz qilinadi. Tabiiy xomashyodan ajratib olingan oligosaxarid larda C1 boshqa molekulalarni istalgan holati bilan bog’lanishi mumkin. Tozalashda xromatografiya va elektroforez usullari qo’llaniladi. Quyida pnevmokokkning polisaxaridi gidrolizi natijasida olingan oligosaxaridni formulasi keltirilgan.



Nazorat savollari:

1. Uglevodlar qanday reaksiyalarga kirishadilar?

2. Zanjirni uzaytirish va qisqartirish reaksiyalari qanday amalga oshiriladi?

3. Karbonil guruhini asosiy reaksiyalarini sanab o’ting.

4. Gidroksil guruhlari qanday reaksiyalarga kirishadilar?

5. Oligosaxaridlarni tushunchasini bering.

6. Polisaxaridlarni tushunchasini bering.

7. Polisaxarid strukturasini aniqlash usullarini ta’riflab bering.