Mavzu-2: Operasion tizimlar, ularning turlari. Reja

Yorliq - bu obyektning (Hujjat, dastur, qurilmaning) shartli belgilanishi bo'lib, obyektga 
tezda murojat qilishni ta’minlaydi.
Piktogramma. Windowsda piktogrammalar dasturlarni kichraytirilgan holda bajarish 
uchun ishlatiladi. Piktogrammalar 3 xilda bo'ladi:
• dastur piktogrammalari; 
• hujjat piktogrammalari; 
• dasturlar sarlavxalari piktogrammalari; 
Dastur piktogrammalari dastur darchadan dasturga kichraytirilganda hosil bo'ladi. Faqatgina 
dastur piktogrammalari darcha tashqarisida joylashadi. Ularni ochish darchadan tashqaridagi 

---

ekranning ixtiyoriy qismiga ko'chirishingiz mumkin.
• hujjat piktogrammalari kichraytirilgan hujjat darchalaridir. Bu piktogrammalarini 
faqatgina ishlayotgan dastur ish maydoni doirasida ish joyini o'zgartirish mumkin. 
• dastur sarlavhalari piktogrammalari dasturlarni boshqarishda ishlatiladi. Bunda har bir 
piktogramma va uni tasvirlovchi Hujjatlar ro'yxatiga ega bo'ladi. Bu piktogrammalar dastur 
guruhlari darchasida joylashadi. 
Windows oynalari. Oynalar bir necha tipda bo'ladi:
• amaliy oynalar yoki dasturlar oynalari, ular dasturlarni ishga tushirish uchun ishlatiladi; 
• guruhli oynalar yoki hujjatlar oynasi, u foydalanuvchining Windows muhiti bilan aloqasi 
uchun ishlatiladi; 
• muloqot oynalari - bu oynalarning alohida ko'rinishi bo'lib, ularda muloqotni tashkil etish 
maqsadida bajariladigan jarayonlar uchun foydalanuvchi tanlaydigan qo'shimcha parametrlar 
beriladi; bu oynalar oldingi aytib o'tilganlardan farqli o'laroq mashtablanmaydigan va 
ko'chirilmaydigandir. 
Windows yoʻ boshlovchisi - Windows Explorer. Fayl va papkalar bilan ishlash.
Проводник(boshlovchi) dasturi Windows tizimida mohiyati bo'yicha Norton Commander 
qobiq dasturining fayl va katologlar ustida bajariladigan tegishli buyruqlarni o'zida 
mujassamlantirgan. Dasturni o'z menyu satri bo'lib, uning bandlari Mening kompyuterim 
menyusidan deyarli farq qilmaydi va nomlanishi aynan saqlangan. Lekin tahririy darcha ikki qism 
-o'ng va chap bo'lakchalardan iborat. Darchaning chap qismida (papkalar)jildlar daraxti, o'ng 
qismida esa belgilangan papkaga mos kichik papka va fayllar ro'yxati keltirilgan.
Papkalar daraxti har bitta yorliq oldiga (+) belgisi joriy kichik papkaga ega ekanligini, (() 
belgisi papkaning to'la ochilganligini bildiradi.
Biror faylni papkadan ikkinchisiga o'tkazish uchun, belgilangan fayl “sichqoncha“ ning 
ko'rsatkichiga olib kelinib, chap tugma bosilgan holda siljitilib, o'tkazilayotgan papkaning ustiga 
olib boriladi va tugma qo'yib yuboriladi. Biror faylning nusxasini olish uchun yuqoridagi amal 
klaviaturadan “Ctrl” tugmasi bosilgan holda amalga oshiriladi. Fayl yoki papkalar guruhini 
belgilash uchun, ularning yonida “sichqoncha” ning chap tugmachasi bosiladi. Natijada ajratib 
olingan guruh yorliqlarining rangi o'zgaradi. Ulardan nusxa olish yoki ko'chirish yuqoridagiga 
aynan o'xshash bo'ladi. Boshlovchi darchasida barcha fayllar bajarilayotgan vazifalarining 
mohiyatidan kelib chiqqan holda mos yorliqlar orqali ifodalanadi. Bu yorliqlarning turi ko'p bo'lib, 
ularning mohiyatini tushuntirish uchun menyuning Vid qismidagi «Svoystva» bandi 
faollashtiriladi.
Hosil bo'lgan muloqotli darchada Tip faylov bo'limi orqali kerakli ma’lumotga ega 
bo'lishimiz mumkin.
Biror kerakli faylni topish uchun menyuning Servis qismidagi Poisk bandiga murojat qilinib, 
hosil bo'lgan muloqotli darchada izlanayotgan faylning belgisi kiritiladi.
exe qo'shimchasi bo'lgan fayl yorliqlarini faollashtirib mazkur dasturni ishga tushirish 
mumkin.
Boshlovchi dasturiga o'xshash vazifalarni mening Hujjatlarim yorlig'ini faollashtirish orqali 
ham bajarish mumkin. Bu yerda olingan foydalanuvchi tomonidan hosil qilingan Hujjatlar 
majmuasi jamlangan bo'ladi.