Mavzu: 5 mavzu: «Uchma –uch birikma bilan metal plastinalarni chap, o‘ng va qo‘shma usullarda payvandlash mashqlari»

Qurama usuli-chap va o‘ng usulda payvandlash birga qo‘shib foydalanish.



4-rasm. Payvandlashni chap usuli.

Payvandlash jarayonning ketma-ketligi quyidagicha: Taxtani stolning gorizontal satxiga o‘rnatiladi, uning qalinligiga qarab kerakli alanga quvvati tanlanadi va kerakli raqamdagi uchlik o‘rnatiladi. Alanga sozlanadi va gorelka mundshtugi taxta satxiga nisbatan og‘ish burchagi 80-90⁰ da taxtaga yo‘naltiriladi. Belgilangan kenglikka teng diametrli erigan metal vannasi hosil bo‘lguncha, metal qizdiriladi. Payvandlash vannasi hosil bo‘lgandan so‘ng burchak (mundshtuk qiyaligi) 35-40⁰ gacha kamaytiriladi va belgilangan chiziq bo‘ylab alanga tebratmasdan harakatga keltiriladi.

KERAKLI O‘QUV JIHOZ, ASBOB USKUNA VA ASHYOLAR:

1. 
   atsetilen generatori, kislorod balloni;
   
2. 
   kislorod reduktori, yuqori bosimli shlang;
   
3. 
   GS-3 gaz gorelkasi;
   
4. 
   ventilatsiya, raspirator;
   
5. 
   payvandchi stoli;
   
6. 
   suv uchun idish;
   
7. 
   karbit kalsiy;
   
8. 
   uglerodli po‘latdan payvand sim;
   
9. 
   uglerodli po‘lat taxta;
   
10. 
    payvandchi jamokori;
    
11. 
    yorug‘lik filtrli ko‘z oynagi;
    
12. 
    asboblar (metal cho‘tka, egov, bolg‘a, zubilo, chokni o‘lchash uchun andaza, shlak ajratuvchi bolg‘a, metal chizg‘ich, chizg‘ich, asboblarni saqlash uchun sandiqcha);
    
13. 
    eritib qoplangan namunalar;
    
14. 
    plakatlar (multimedia vositalari);
    
15. 
    karbit kalsiyni saqlash uchun idish.
    

TEXNOLOGIK JARAYONNING KETMA-KETLIGI.

Texnologik xarita (6 soat)

Faoliyat turi	Asbob-uskuna, moslama, materiallar	Rasm (ko‘rinish)			O‘quvchilar bajaradigan ishlar ketma-ketligi
1-mashq «Ish joyini tashkil etish»
1.1. Ish joyini ishlash uchun tayyorlash.	Ish verstagi (stoli), asbob va moslama, sarflanadigan material.				Ish verstagini tayyorlaydilar va asboblarni kerakli ketma-ketlikda joylashtira-dilar.
1.2. Gaz bilan payvandlash jihozini ishga tayyorlash.	Kislorod balloni, kislorod reduktori, atsetilen generatori, gayka kaliti, yuqori bosimli shlang.				Atsetilen generatori va kislorod ballonlarini ishga tayyorlash modul raqami P.36 dagi 1,2 mashqlarida ko‘rsatilgan.
1.3. Taxtani eritib qoplash uchun tayyorlash va o‘rnatish.	Uglerodli po‘lat taxta, metal cho‘tka, strubsina.				Iflos va oksidlardan metal taxtani metal cho‘tka bilan tozalaydilar.
1.4. Payvandlash gorelkasini tanlash.	Gaz bilan payvandlash jihozi, taxta, payvand sim (chiviq) gaz gorelkasi to‘plami (komplekt).				Metal qalin-ligiga qarab payvandlash gorelkasi, mundshtuk uchligi va chiviq diametrini tanlaydilar.
2-mashq «Valikni o‘ng usul bilan eritib qoplash»
2.1. Gorelkani yoqib normal alangani sozlash.	Gaz alangasida payvandlash jihozlari, gaz gorelkasi, zajigalka (yondirgich).	1-yadro. 2-tiklanish zonasi. 3-mash’ala.		Alangani yoqadilar va normal alangani sozlaydilar.
2.2. O‘ng usulda valikni eritib qoplash.	Gaz bilan payvandlash jihozlari, gaz gorelkasi, payvand sim, taxta.			Metalni amorf holatigacha (kristallan-magan) qizdiradilar, payvand simni alanganing tiklanuvchi zonasiga yaqinlashtira-dilar va egri bugri (zigzag) ko‘ndalang harakatga keltirib chapdan o‘ngga qarata valikni eritib qoplaydilar.
2.3. Valikni tozalash.	Metal cho‘tka, taxta.			Metal cho‘tka bilan payvand chokni tozalaydilar.
3-mashq «Valikni chap usul bilan eritib qoplash»
3.1. Gorelkani yoqish va normal alangani o‘rnatish.	Gaz bilan payvandlash jihozi, gaz gorelkasi, zajigalka (yondirgich).	1-yadro. 2-tiklanish zonasi. 3-mash’ala.	Gorelkani yoqadilar va normal alangaga sozlaydilar.
3.2. Valikni chap usulda eritib qoplash.	Gaz bilan payvandlash jihozi, gaz gorelkasi, payvand sim (chiviq), taxta.		Gorelkani ma’lum burchak ostida o‘rnatib metalni pay-vandlash van-nasi hosil bo‘lguncha qizdiradilar. Payvand simni alangani tik-lanish zonasiga keltirib qiz-diradilar va ko‘ndalang egri bugri (zigzag) harakatga kel-tirib valikni o‘ngdan chapga qarata eritib qoplaydilar.
3.3. Valikni tozalash.	Metal cho‘tka, taxta.		Metal cho‘tka bilan payvand chokni tozalaydilar.
4-mashq «Kombinatsiyalashgan (qurama) usullarda valikni eritib qoplash»
4.1. Gorelkani yoqish va normal alangani o‘rnatish.	Gaz alangasida payvandlash jihozi, gaz gorelkasi, zajigalka (yondirgich).	1-yadro. 2-tiklanish zonasi. 3-mash’ala.	Alangani yoqib normal alangani sozlaydilar.
4.3. Valikni tozalash.	Metal cho‘tka.		Metal cho‘tka bilan valikni tozalaydilar.
4.4. Valikni o‘ziga yo‘nalishda eritib qoplash.	Gaz alangasida payvandlash jihozi, gaz gorelkasi, payvand sim (chiviq), taxta.		«O‘ziga» yo‘nalishda valikni eritib qoplashni mashq qiladilar.
4.5. Valikni tozalash.	Metal cho‘tka.		Metal cho‘tka bilan valikni tozalaydilar.
4.6. Valikni o‘zidan yo‘nalishda eritib qoplash.	Gaz alangasida payvandlash jihozi, gaz gorelkasi, payvand sim (chiviq), taxta.		«O‘zidan» yo‘-nalishda va-likni eritib qoplashni mashq qiladi-lar.
4.7. Valikni tozalash.	Metal cho‘tka, taxta.		Metal cho‘tka bilan valikni tozalaydilar.
4.8. Atsetilen generatorini razradka qilish va kislorod ballonini konserva-siyalash.	Gaz bilan payvandlash jihozlari, gaz gorelkasi, suv uchun idish, supuruvchi cho‘tka, kalitlar komplekti (to‘plami).		1. Atsetilen generatori qopqog‘ini ochadilar, kor-zinani olib uni yuvadilar, keyin suv to‘kadigan va suv satxi prob-kasini yechib ge-neratorni to‘liq yuvadilar. 2. Kislorod reduktoridan yuqori bosimli shlangni yecha-dilar va kis-lorod balloni ventilini yopadilar, kis-lorod reduk-torining ventili yorda-mida qoldiq bosimni chi-qaradilar va reduktorni kislorod bal-lonidan yecha-dilar. 3. Gayka kaliti yordamida gaz gorelkasidan yuqori bosimli shlangni yechadilar. Jihozni maxsus jihozlangan joyga olib borib qo‘yadilar.