Mavzu: aholini zilziladan oldin, zilzila vaqtida va zilziladan keyin to‘G‘ri harakat qilishga tayyorlash

kitoblarni mustahkamlash 
5-rasm 
Muzlatkichlarni mustahkamlash 

---

11 
 
6-rasm 
Elektr chiroqlarni mustahkamlash 
 
Oynalar jiddiy xavf solmasligi uchun: katta pardalar osish, laminant qilingan 
oynalardan foydalanish, himoya fil’tridan foydalanish maqsadga muvofiq (7-rasm).
7-rasm 
Oynaga himoya fil’tri o‘rnatish 
 
 
 
 
 
3-o‘quv savoli. Xodimlarni zilzila vaqtida harakat qilishga tayyorlash 
Ta’kidlash kerakki, kuchli zilzila paytida qanday holatlar yuz berishini 
oldindan tasavvur qilish juda muhimdir va unga har birimizni tayyorgarlik 
qo‘rishimiz asosiy hayot vazifalarimizdan biridir. Zilzila ro‘y berganda yer bir necha 
soniyadan bir necha daqiqagacha silkinadi. Tebranish vaqti zilzila gipotsentri yoki 
epitsentrigacha bo‘lgan masofaga bog‘liq. Zilzila o‘chog‘i qanchalik yaqin bo‘lsa, 
u shuncha qisqa vaqtda va yuqori chastotada seziladi. Zilzila o‘chog‘igacha bo‘lgan 
masofa ortgan sari u shunchalik uzoq vaqt va pastroq chastotada seziladi. Masalan, 
Toshkentda yashovchilar uchun zilzila o‘chog‘i Toshkent viloyati, Farg‘ona vodiysi, 
Jizzax, Samarqand viloyatlarida ro‘y bergan bo‘lsa 10-30 soniyagacha davom etishi 

---

12 
mumkin. Toshkentdan 500-600 km masofada joylashgan Afg‘onistondagi 
Hindikush zilzilalari 2-3 daqiqagacha seziladi. Zilzila vaqtida bajariladigan 
harakatlarning eng muhimi – qo‘rquv va vahimaga tushmaslik. Bino silkinishini 
sezib, qandil va yoritgichlarni qimirlashini ko‘rib, ko‘tarilayotgan g‘ulg‘ula 
va sinayotgan shishalarni ovozini eshitib, xonadonni tezroq tark etish lozim. Shuni 
esdan chiqarmaslik kerakki, sezilgan birinchi silkinish va bino uchun xavfli 
silkinishlar orasida15-20 soniya vaqt bor. Agar binoni tezda tark etishning imkoni 
bo‘lmasa (masalan, xonadon yuqori qavatda joylashgan), ichkaridan xavfsiz joyni 
egallash talab etiladi – asosiy devorning eshik o‘rni (joyi), asosiy devor tashkil etgan 
burchak xavfsiz joylar hisoblanadi. Eshikni zina tomonga ochib eshik o‘rnida turish; 
mahkam stol yoki yotoq tagiga kirib boshni qo‘l bilan yopish. Tebranishlar 
to‘xtagandan so‘ng darhol ko‘chaga chiqish lozim. Eshikdan chiqquncha va yuqori 
qavatlar zinasidan tushguncha e’tiborli bo‘lish talab etiladi, zinalar buzilgan bo‘lishi 
mumkin. Agar ko‘chada bo‘lganda yer osti silkinishlari yuz bersa, darhol 
binolardan, elektr sim tarmoqlaridan, simyog‘ochlar va devorlardan uzoqlashish 
lozim. Uzilgan hamda yerda yotgan simlardan ehtiyot bo‘lish kerak. 
Jamoat transportida bo‘lganda – avtobus, trolleybus, tramvay haydovchisi 
transport vositasini to‘xtatib eshiklarni ochgunga qadar turgan joyda qolish talab 
etiladi. Derazalarni sindirish yoki eshiklarga chopish mumkin emas, bu bilan vahima 
va jarohatlanish ehtimolini paydo qilish mumkin.