Mavzu: analitik kimyo fani, tadqiqot doirasi, maqsadi, vazifalari va usullari


Analitik kimyoning asosiy muammolari


Download 40.61 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/7
Sana20.12.2022
Hajmi40.61 Kb.
#1038594
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
1M

6.Analitik kimyoning asosiy muammolari: Analitik kimyoning hozirgi zamon asosiy 
muammolariga analizda aniqlanadigan moddani topish chegarasini pasaytirish, tezkorlikni va 
olinadigan natija aniqligini oshirish hamda mikroobyektlar analizi, buzmasdan, lokal va distansion 
analizni rivojlantirishni kiritish mumkin. 
7. Analitik kimyoning qisqacha tarixi va rivojlanishining asosiy bosqichlari. Analitik 
kimyoning birinchi metodlari qadimgi alximiklar tomonidan yaratilgan bo’lib ular moddalarni 
sifat jihatdan aniqlashda ishlatilgan. Miqdoriy analiz qadimda "Tekshirish san’ati" deb atalgan 
va uning yordamida oltin, kumush singari metallarning tozaligi aniqlangan. 
Analitik kimyo fan sifatida XVII- asrning o’rtalaridan shakllana boshlagan. Bu fanning 
rivojlanishida ingliz olimi R.Boylning (1627-1691) hissasi katta. U sifat analizining asoschisi 
hisoblanadi. R.Boyl murakkab kimyoviy moddalar elementlardan tashqil topganligi haqidagi 
fiktni aytgan, o’zigacha ma’lum bo’lgan sifat reaksiyalarini sistemalashtirgan va bir qator yangi 
reaksiyalarini taklif qilgan. U birinchi marta “Indikatorlar” sifatida lakmus va o’simliklardan 
olinadigan ba’zi bo’yoq moddlar yordamida kislota va ishqorlarni bir-biridan farqlash 
mumkinligini amalda isbotladi. R.Boylning bu ishlari sifat analiziga qo’yilgan birinchi qadam 
bo’ldi.
XVIII asrda shved olimi T.Bergman (1738-1784) eritmadagi metall ionlarini gruppalar 
holida ajratish usulini joriy etdi va bu usulni sifat analiziga kiritdi. Bu sistematik analizning 
boshlanishi edi. Bu usuldan hozirgi vaqtda ham foydalanib kelinmoqda. T.Bergman murakkab 
tarkibli tuzlar aralashmasini vodorod sulfid yordamida sistemali analiz qilish tartibini ishlab 
chiqdi. 
M.V.Lomonosov (1711-1765). moddalar massasining saqlanish qonunini tajribada
isbotlashi bilan miqdoriy analizga asos soldi. Shundan so’ng kimyoviy jarayonlarda miqdoriy 
hisob kitoblar olib borila boshlandi, Analizda tarozidan foydalanilib gravometriya metodi 
yaratildi. M.V. Lomonosov o’zining «Metallurgiya i osnov pervichnoy obrabotki rud» kitobida 
bir qancha analiz usullarini yozgan. 
Sifat analizidagi mikrokristalloskopik usulga XVIII asrda T.Ye. Lovis (1757-1804)
tomonidan asos solindi. T.Ye.Lovis o’zining “Metallurgiya va qazish ishlari asosi” kitobida 
moddalarning kristall formalari turlicha ko’rinishga ega ekanligini ko’rsatib berdi. U 
moddalarning kristall panjaralarining tuzilishi bilan ularning kimyoviy tarkibi o’zaro bog’liqligini 
isbotladi va mikrokristalloksopik analizga asos soldi. Kalsiy tuzlari ishtrokida alanganing qizil 
tusga bo’yalishidan foydalanib, tuzlar tarkibida kalsiy borligini bilib olish mumkinligini amalda 
ko’rsatdi. 
Miqdoriy analizning hajmiy usulini fanga fransuz olimi J.Gey-Lyussak (1778-1850) kiritdi. 
Bu metod X1X aspHing o’rtalarida oksidlanish-qaytarilish hamda cho’ktirish metodlarida 
indikatorlar qo’llanilishi bilan yanada rivojlandi. Gey-Lyussak birinchi marotaba hajmiy analiz 
yordamida moddalarni miqdorini aniqlagan. 
Analitik kimyoning rivojlanishida V.I. Severginning (1765-1794) hissasi ancha salmoqli. 
U 1796 yilda o’zining “Mineral suvlarni tekshirish bo’yicha qo’llanmasi”ni 1800 yilda 
farmasevtik kimyo darsligini, 1801 yilda metall va boshqa qazilmalarga oid analitik kimyo 
qo’llanmasini yaratdi. V.I. Severgin xajmiy analizning neytralizasiya metodiga asos soldi. 
XIX asrda analitik kimyo sohasida nemis olimi K.Frezenius (1818-1897) ancha ishlar qildi. 
U sifat va miqdor analizi bo’yicha mukammal qo’llanma yozdi va 1862 yilda analitik kimyo
bo’yicha birinchi ilmiy jurnalga (Z.Anal. Chem) asos soldi.
Analitik kimyoning nazariy va amaliy muammolarini hal etishda D.I. Mendeleyevnin
(1834-1907) elementlar davriy sistemasi va davriy qonuni, (1869 y) muhim ahamiyatga ega. 


Davriy sistema elementlarning hossalaridagi anologiyadan foydalanib ionlarni topishda yangi 
usullarni kashf etishga imkon berdi. D.I.Mendeleyevning fikrlarini davom ettirib 

Download 40.61 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling