Mavzu: analitik kimyo fani, tadqiqot doirasi, maqsadi, vazifalari va usullari

N.A.Menshutkin (1824-1904) kationlarning analitik gruppalar bo’yicha eng qulay 
klassifikasiyasini yaratdi. U 1871 yilda «Analitik kimyo» darsligini bosmadan chiqardi. Bu 
kitobida kationlarning analitik klassifikasiyasi va elementlarning davriy sistemasi orasidagi 
bog’liqlikni birinchi marta ko’rsatib bergan. 1931yilgacha bu kitob 16 marta nashr qilindi va bir 
necha marta nemis va ingliz tillariga tarjima qilingan. 
XIX asrning boshlarida I.Berselius (1779-1848) organik moddalarning element analizini
ishlab chiqdi. Bu usul keyinchalik nemis olimi Yu.Libix (1803-1873) tomonidan 
takomillashtirildi.
1859 yilga kelib R.Bunzen (1811-1899) va G.Kirxgoff (1824-1887) spektral analizni ishlab 
chiqdilar. 
1862 yilda K.K.Klausning (1796-1864) anorganik moddalar analizining turli usullari, 
elementlarning analitik klassifikasiyasi va vodorod sulfidli sistematik analiz usuli bayon qilingan 
"Kimyoviy analitik tekshirishlarda ishlatiladigan reaksiyalarning metodik jadvallari" nomli kitobi 
nashr etildi.
X1X asr oxirida Rossiyada N.S. Kurnakov (1860-1941) va uning maktabi “Fizik-kimyoviy 
analiz” nomini olgan yangi metodni yaratdilar. 1903 yilda M.S.Svet xromotografik analiz metodini 
asoslab berdi.
XX asrda analitik kimyo fanini rivojlanishida analizda organik reaktivlarni birinchi bo’lib 
ishlatgan M.A. Ilinskiy (1856-1941) va L.A. Chugayevlarni (1873-1922), eruvchanlik 
ko’paytmasi haqidagi qoidani va galvanik elementlar nazariyasini ishlab chiqqan nemis olimi 
V.Nernstni (1864-1941), oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarining borishi elektronlarning o’tishi 
bilan bog’liq ekanini ochgan L.V. Pisarjevskiy (1874-1938), tomchi analiziga asos solgan 
N.A.Tananayevni, analizning yarim mikro metodini rivojlantirgan I.P.Alimarin, suvsiz muxitda 
titrlash usullarini rivojlantirgan I.P.Kreshkovni, analizda ajratish va konsentrlash usullaridan 
foydalanishni rivojlantirgan Yu.A.Zolotovni xissasi katta.  
Vatandoshlarimiz A.R.Beruniy va R.A.Xaziniy X-XI asrlarda analitik kimyo rivojiga katta 
hissa qo’shgan. A.Beruniy ko’pgina moddalarning solishtirma og’irliklarini aniqladi. Xaziniy 
o’sha zamon uchun juda sezgir tarozi yasadi, uning tarozisi uchinchi xonagacha aniqlik bilan 
tortishga imkon berardi. Analitik kimyoning rivojlanishida O’zbekiston olimlarining ham hissalari 
katta. Akademik Sh.T. Tolipov raxbarligida analitik kimyo sohasida bir qator ilmiy ishlar amalga 
oshirildi. Sh.T. Tolipovning shogirdlari hozirgi kunda ham samarali mehnat qilmoqdalar.
Samarqand davlat universitetida analitik kimyoning rivojlanishida dosent N.S.Zakirov, 
professor T.K.Xamrakulov, O.F.Fayzullayev, A.M.Nasimovlarning xizmati katta. Hozirgi 
kunda analitik kimyo Toshkent va Samarqand universitetlari, Fanlar Akademiyasi, yadro 
tadqiqotlari instituti va boshqalarda muvaffaqiyatli rivojlanmoqda. 
Hozirgi davr qudratli kimyo sanoati va unga munosib kimyo fanining mavjudligi bilan 
harakterlanadi. Kimyo fanlari orasida analitik kimyoda yangi zamonaviy analiz usullari vujudga 
kelmoqda; shuningdek analitik kimyo usullari qo’llaniladigan sohalar kengayib bormokda.