Mavzu: Anorganik birikmalarning eng muhim sinflari. Reja

Eng muhim o'rta tuzlar va ularning ishlatilishi

Eng muhim nitratlardan KNO₃, NaNO₃, NH₄NO₃, Ca(CNO₃) ₂ selitralar deb ataladi. Bular suvda yaxshi eriydigan oq kristall moddalar bo'lib, hammasi qishloq xo'jaligi ekinlarining hosildorligini oshirishda o'g'it sifatida ishlatiladi. Ayrim nitratlar portlovchi moddalar tayyorlashda ham ishlatiladi. AgNO₃ — kumush nitrat oyna tayyorlashda, tibbiyotda zararii mikroblarni o'ldiradigan modda sifatida (tabobatda lyapis deb ataladi) ishlatiladi.

Fosfat kislota tuzlari — (NH₄) ₃PO₄, Ca₃(PO₄) ₂ lar ham qishloq xo'Jalik ekinlari hosildorligini oshirishda o'g'it sifatida ishlatiladi. Mis va temirning sulfatlari (CuSO₄,SHO va FeSOHO) qishloq xo'jalik ekinlari zararkunandalariga qarshi kurashda ishlatiladi.

Osh tuzi — oziq-ovqatda ishlatilishidan tashqari xlor, ishqor va sodalar olishda asosiy xomashyo bo'lib xizmat qiladi.

Karbonatlardan eng muhimi — CaCO₃. Buning eng keng tarqalgan shakli ohaktosh deb ataladi. U qurilish materiali sifatida ishlatiladi. Shuningdek, uning million yillar burun yuqori bosimda hosil bo'lgan kristall tuzilishidagi shakli — marmar binolarni bezashda, arxitektura yodgorliklari tayyorlashda va boshqa ko'p sohalarda ishlatiladi. Qimmatbaho taqinchoqlardan biri marvarid ham tarkibi jihatidan kalsiy karbonatdan iborat.

Nordon tuzlar

Nordon tuzlar ko'p negizli kislotalar tarkibidagi vodorod

atomlaridan bir qismining o'mini metall atomlari olishi natijasida

hosil bo'ladi.

Demak, bir negizli kislotalar nordon tuz hosil qilmaydi. Ayrim nordon tuzlarning tarkibi va tuzilishini quyidagicha

ifodalash mumkin:



Olinishi va xossalari. Nordon tu^lami — о 'rta tu7.lami kislotalar bilan o'zaro ta'siridan hosil qilish mumkin:

Nordon tuzlar boshqa tuzlardan quyidagicha xossalari bilan farq qiladi.

Nordon tuzlar ishqorlar bilan reaksiyaga kirishib о 'rta tuz va suv hosil qiladi:



Nomlamshi. Nordon tuzlar umumlashtirilib gidrotuzlar (lotincha Hudrogenium — vodorod so'zidan olingan) deb ataladi. Bu kislota tarkibidagi vodorod atomlari metallga to'liq almashgan degan ma'noni anglatadi.

Nordon tuzlarning nomi o'rta tuzlar nomiga gidro — old qo'shimchasini qo'shish bilan hosil qilinadi. Masalan,

NaHSO^ — natriy gidrosulfat Са(НСОз)^ — kalsiy gidrokarbonat

Agar nordon tuz tarkibida vodorod atomi ikkita bo'lsa, masalan, NaH^PO,, — natriydigidrofosfat deb ataladi.

Ayrim nordon tuzlar alohida nomlar bilan ham atalishi



Asosli tuzlar

Asosli tuzlar tarkibida ikkita va undan ortiq gidroksid saqlovchi asoslar bilan kislotalar o'rtasida boradigan reaksiyalar natijasida hosil bo'ladi.

Demak, tarkibida metall atomi va kislota qoldig'idan tashqari gidroksid gruppa saqlovchi tuzlar asosli tuzlar deb ataladi.

Ayrim asosli tuzlarning tarkibi va tuzilishini quyidagicha ifodalash mumkin:

Asosli tuzlarni quyidagicha hosil qilish mumkin.

Alohida olingan asosli tuz o'rta tuz nomiga gidrokso yoki asos so'zi qo'shib nomlanadi. Masalan: