Мавзу: Биологик жараёнлар кинетикаси

Avtotebranma jarayonlar. Glikoliz va fotosintez oraliq mahsulotlarining tebranib turishi hamda biologik "soat" asosida yotgan biokimyoviy reaksiyalar davriy­ligini tekshirish natijasida tebranmali biologik jarayonlarga bo’lgan qiziqish ancha kuchaydi. Tebranmali o’zgarishlarga barcha hollarda ham qandaydir tashqi ta’sir emas, balki sistemaning o’z ichki dinamik xossalari sabab bo’ladi. Bunday sistemalar avtotebranmali sistemalar deb ataladi. Davriy faza tekisligidagi berk egri chiziq mos keladi. Agarda mazkur berk egri chiziq izomerlangan bo’lib, unga tashqari yoki ichkaridan qo’shni traektoriyalar spiral bo’ylab yaqinlashsa, bunday izolirlangan tarektoriya barqaror cheklovchi sikl hisoblanadi. Sistema uncha katta bo’lmagan g’alayon holatiga keltirilganda, u bari bir cheklovchi sikl traektoriyasiga qaytadi. Uni umuman, beqaror hisoblanadigan "markaz" alohida nuqta atrofidagi traektoriyadan fapqlantiruvchi muhim o’ziga xoslik ham aynan mana shunda. Cheklovchi siklning traektoriya bo’ylab harakatlanish davri va tebra­nish amplitudasi boshlang’ich shartlarga bog’liq bo’lmaydi.

• Avtotebranma jarayonlar. Glikoliz va fotosintez oraliq mahsulotlarining tebranib turishi hamda biologik "soat" asosida yotgan biokimyoviy reaksiyalar davriy­ligini tekshirish natijasida tebranmali biologik jarayonlarga bo’lgan qiziqish ancha kuchaydi. Tebranmali o’zgarishlarga barcha hollarda ham qandaydir tashqi ta’sir emas, balki sistemaning o’z ichki dinamik xossalari sabab bo’ladi. Bunday sistemalar avtotebranmali sistemalar deb ataladi. Davriy faza tekisligidagi berk egri chiziq mos keladi. Agarda mazkur berk egri chiziq izomerlangan bo’lib, unga tashqari yoki ichkaridan qo’shni traektoriyalar spiral bo’ylab yaqinlashsa, bunday izolirlangan tarektoriya barqaror cheklovchi sikl hisoblanadi. Sistema uncha katta bo’lmagan g’alayon holatiga keltirilganda, u bari bir cheklovchi sikl traektoriyasiga qaytadi. Uni umuman, beqaror hisoblanadigan "markaz" alohida nuqta atrofidagi traektoriyadan fapqlantiruvchi muhim o’ziga xoslik ham aynan mana shunda. Cheklovchi siklning traektoriya bo’ylab harakatlanish davri va tebra­nish amplitudasi boshlang’ich shartlarga bog’liq bo’lmaydi.