Mavzu: boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga to‘g‘ri to‘rtburchak, va kvadratning perimitri, yuziga doir masala echishni o‘rgatish Reja

II.3.Yuz уа perimetrni hisobIashga doir masalalar
Masala. To'g'ri to'rtburchakning perimetri 56 sm. Uning bir tomoni ikkinchisidan 8 sm uzun. Shu to'g'ri to'rtburchakning tomonlari uzunliklarini toping. Masalani ikki usulda yechish murnkin.
1 usul: 1) to'g'ri to'rtburchak qo'shni tomonlari uzunliklarining yig'indisi песЬа santimetr? 56 sm : 2 = 28 sm.
2) to'g'ri to'rtburchak ikkita qisqa tomoni uzunliklarining yig'indisi песЬа santimetr? 28 sm - 8 sm = 20 sm.
3) to'g'ri to'rtburchakning qisqa tomoni uzunligi necha santimetr? 20 sm: 2 = 10 sm.
_ 4) to'g'ri to'rtburchakning uzun tomoni santimetr? 10 sm + 8 sm = 18 sm.
Javob: To'g'ri to'rtburchakning tomonlari uzunliklari: 10 sm va
18sm. Tekshirish: 10+ 10+ 18+ 18=56(sm).
2 usul: To'g'ri to'rtburchakning bir tomoni (masalan, qisqa tomoni) uzunligini х deb belgilasak, uzun tomoni х+8 bo'ladi. To'g'ri to'rtburchaklar qo'shni tomonlari uzunliklarining yig'indisi 56 : 2 = 28 sm. Masala shartiga mos tenglama tuzib, yechamiz:
х+(х+8)=28; 2х+8 = 28; 2х = 28 - 8; 2х=20; х=20:2; х = 10 sm;
х + 8 = 10 + 8 = 18 (sm). Javob: 10-sm va 18 sm.
1. Bo'yi 400 m, eni 300 m bolgan maktab bog'i yuzini kvadrat metr, ar va gektarda ifodalang.
2. Berilgan o'lchamlar bo'yicha to'g'ri to'rtburchaknmg yuzini S = а . Ь formulaga ko'ra hisoblang:

3. To'g'ri to'rtburchak qo'shni tomonlari uzunligining yig'indisi
а + Ь= 8 dm bo'lsa, jadvalni to'ldiring:

а) tomonlari uzunligi haqida nima deya olasiz?
Ь) yuzi уа perimetri haqida-chi?
d) yuzi qay vaqtda eng katta bo'lar ekan?
4. Perimetri 36 sm bo'lgan to'g'ri to'rtburchak tomonlari
uzunligirir jadvalga yozib chiqing уа yuzlarini hisoblang. To'g'ri
to'rtburchakning yuzi qay vaqtda eng katta bo'ladi?

To'g'ri to'rtburchak (kvadrat) tomonlarining yig'indisi
1. Tomonlari 5, 6 уа 7 sm bo'lgan uchburchak ramka yasash исЬип qanday reyka olish kerak? Ви reykadan уапа boshqa qancha uchburchakli ramka yasash mumkin? (Uchburchak tomonlari butun santimetrlarda bo'lsin).
2. Кitob shkafi uzunligini butun detsimetrlarda o'lchang. Uzunligi shunday reykada nechta to'rtburchakli ramka yasash mukin?
3. To'rtburchakli ramkaning uzunligi 20 m bo'lishi kerak edi. Bundan qancha to'rtburchakli ramka yasash mumkin? Qancha beshburchakli ramka tayyorlanadi?
4. Birinchi to'rtburchak bilan ikkinchi to'rtburchak tomonlarining yig'indisini hisoblang. Ikkinchi shakl qanday to'rtburchak?
5. Rasmdagi shakllarning perimetrini hisoblang.


Xulosa

Bugungi kunda yosh avlodni tarbiyalash zamon talabi chunki yosh avlod, barkamol inson jamiyatimiz rivojining negizidir. Boshlang’ich sinflarda o’quvchilarga beriladigan matematik tushunchalar bolalarni hayotga, turmushga har tomonlama tayyorlashga yordam beradi. Masalan: son kattalik, miqdor tushunchasi har bir kasb egasi uchun kerakli tushunchadir.

Bola tarbiyasi inson hayotida hamisha muhim ish bo’lib kelgan va shunday bo’lib qoladi. O’z farzandini kelajakka munosib qilib tarbiyalay olmaydigan inson, kamolotga yetkaza olmaydigan jamiyat hech qachon rivojlanmaydi. Prezidentimiz Islom Abdug’anievich Karimovning tashabbusi bilan mamlakatimiz tizimida o’tkazilayotgan islohotlarning ham boisi shu –jamiyat taraqqiyotida yosh avlod tarbiyasining muhimligidir ta’lim tizimiga berilayotgan bu e’tibor kelajak avlodning har tamonlama barkamol bo’lib yetishish uchun qilinayotgan g’amxo’rlik har bir avlod oldiga insoniyat yaratgan jamiki boyliklarni, bilimlarni o’rganish, o’zlashtirish va rivojlantirish vazifasi turadi. Hayot taraqqiyoti va jamiyat rivojini shusiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Bu vazifani amalga oshirishning birdan bir yo’li ta’lim tizimini tinmay takomillashtirib borish orqali yosh avlodni ilm –fan asoslari bilan chuqur qurollantirishdir. Zero ilm olish yo’lidagi izlanish insonning e’tiqodi va dunyoqarashini shakllantiradi, ma’naviy –ahloqiy kamolot sari yetaklaydi. Alohida katta e’tiborni talab etadigan yana bir masala shuki, hozirgi vaqtda yurtimizda “Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik”, asosida savdo –sotiq, xizmat va aloqa sohasida, qishloq xo’jalik mahsulotlarini qayta ishlash bo’yicha ko’proq rivoj topmoqda. Inson uchun kerakli bo’lgan tushunchalar boshlang’ich sinflardan boshlab berilishi kerakligi ularni har birini mazmuni yoritilgan.