Mavzu: Dastlabki kimyoviy tushuncha va qonunlar. Kimyoviy formula, valentlik. Darsning maqsadi

Ijtimoiy faol fuqarolik kompetensiyasi:
kimyoviy ishlab chiqarish mahsulotlari va tabiat boyliklarini asrab-avaylashni bilish.
Milliy va umummadaniy kompetensiyalar:
badiiy va san’at asarlari bo‘lgan me’moriy obidalarni tiklashda kimyoviy birikmalardan foydalanilganligi haqida tushunchaga ega bo‘lish.
Dasrning turi: An`anaviy. Yangi materialni o’rganuvchi dars.
Darsning usuli: Tushuntirish. Savol- javob
Darsning jihozi: kimyo faniga oid rasmlar, slaydlar va o’quv darsligi.
Darsning tashkiliy qismi:
1. O`quvchilar bilan salomlashish. 2. Navbatchilikni o`tkazish va davomatni aniqlash.
3. Siyosiy daqiqa o`tkazish. 4. O`tilgan mavzuni so`rash baholash.
Yangi darsni rejasi.

1. 
   Oltingugurt (IV)-oksid SO₂ 2.Oltingugurt (VI)-oksid SO₃
   

Yangi darsning bayoni.

Kislorodli birikmalarda oltingugurt musbat oksidlanish darajasi namoyon qilishi qanday izohlanadi? Oltingugurt oksidlari: Oltingugurtning amaliy ahamiyatga ega bo‘lgan ikki xil oksidi bor. Oltingugurt (IV)-oksid SO2 va oltingugurt (VI)-oksid SO3. Oltingugurt (IV)-oksid SO2. Tabiatda vulqon gazlarida va tabiiy ko‘mir yonishidan hosil bo‘lgan gazlar tarkibida uchraydi. SO2 qutbli kovalent bog‘li gaz bo‘lib, laboratoriyada sulfit kislota tuzlariga xlorid yoki sulfat kislota ta’sir ettirib olinadi:

Na₂SO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + H₂O + SO₂↑ Na₂SO₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + H₂O + SO₂↑
Mis qirindilariga konsentrlangan sulfat kislota ta’sir ettirilganda ham oltingugurt (IV)-oksid hosil bo‘ladi. 2H₂SO4(kons) + Cu = CuSO₄ + SO₂↑ + 2H₂O
Sanoatda oltingugurt (IV)-oksid metall sulfidlarini havoda kuydirib
olinadi. 4FeS₂ + 11O₂ →2Fe₂O₃ + 8SO₂↑ 2ZnS + 3O₂ →2ZnO + 2SO₂↑
Oltingugurt (IV)-oksid rangsiz, o‘tkir hidli gaz bo‘lib, -10°C da suyuq, -73°C da qattiq holga o‘tadi, u kislotali oksid, suvda erib sulfit kislotasi hosil qiladi.
SO2 + H2O = H2SO3 Asosli oksid va ishqorlar bilan ta’sirlashib, sulfitlar hosil qiladi.
CaO + SO2 = CaSO3 2NaOH + SO2 →H2O + Na₂SO₃
Oltingugurt (IV)-oksid katalizator ishtirokida oksidlanib oltingugurt (VI)-oksidini hosil qiladi.
2SO2 + O2 2SO3 + Q Vodorod sulfidni oksidlaydi. Natijada o‘zi qaytariladi va oltingugurtni
hosil qiladi. 2H₂S + SO₂ →2H₂O + 3S↓ SO₂ organik bo‘yoqlarni rangsizlantiradi, mikroorganizmlarni o‘ldiradi, quruq turshak tayyorlashda, ba’zi rezavor mevalarni etiltirishda qo‘llanadi. Suyuq SO₂ neftni tozalashda ishlatiladi.
Oltingugurt (VI)-oksid SO3. SO3 – oltingugurtning yuqori oksidi bo‘lib, 45°C da qaynaydigan, 17°C da oq kristall massaga aylanadigan rangsiz suyuqlik. Kislotali oksidlarga xos xususiyatlarni namoyon qiladi. Suv bilan oson reaksiyaga kirishib, sulfat kislotasini hosil qiladi.
SO3 + H2O = H2SO4 + Q SO3 ning o‘zi ham konsentrlangan sulfat kislotasida yaxshi eriydi.
Bunda oleum hosil bo‘ladi: H2SO4 ・ nSO3 H2SO4 + nSO3 →H2SO4 + nSO3
Sanoatda SO2 ni katalizator ishtirokida oksidlab SO3 olinadi. Oltingugurt (VI)-oksid asosan sulfat kislota ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.