Mavzu: Dialektika-rivojlanish haqidagi ta’limot

Miqdor o’zgarishlarining sifat o’zgarishlariga o’tishi qonuni: barcha obyekt va hodisalar uchun miqdoriy va sifatli aniqlik xos, miqdor va sifat. Miqdor va sifat o’zaro bog’liq. Rivojlanish jarayonida bosqichma-bosqich miqdoriy o’zgarishlar asosiy sifatli o’zgarishlarga olib keladi. Bu o’tish odatda sakrash shaklisa amalga oshiriladi.

 Inkorni inkor qilish qonuni.

Gap mexanik inkor haqida emas, har qanday inkor tushunilmasdan, faqat sifatli o’zgarishlarga olib keladigan dialektik inkor haqida borayotganini darhol ta’kidlab o’tish lozim. Dialektik inkor eskini yangi bartaraf qilmasdan, unda bo’lgan barcha yaxshi narsalarni saqlab qoladi. Engels o’zining mashhur Anti-During asarida donni dialektik inkor misoli sifatida qo’lladi. Avvaliga, don bo’ladi, keyin o’simlik uni inkor qiladi, so’ng o’simliklar ko’p don soladi, va hamma narsa qandaydir tarzda oydinlashadi, ammo, yuqoriroq darajada: boshida bitta don edi, endi esa don ko’p. Dialektik inkor misolida ijtimoiy-iqtisodiy hosilalarning o’zgarishini ko’rib chiqilish mumkin. Dastlab jamiyat mulkiga asoslangan arxaik (ibtidoiy jamoa) shakllanish hukmron edi, keyin, uning o’rniga xususiy mulkka asoslangan shakllanish davri keldi, keyin esa rivojlanishning yangi eng oliy darajasida Sovet Ittifoqida jamiyat mulki hukmron bo’lgan jamiyatni qayta qurish uchun bir urinish edi.

Inkorni inkor qilish qonuni: rivojlantirish eskilikni yangilik, quyini yuqori bilan inkor qilish orqali amalga oshiriladi. Chunki yangilik eskilikni inkor qilib, uning ijobiy xususiyatlarini saqlab qoladi va rivojlantiradi, rivojlanish progressiv xususiyatga ega bo’ladi. Shu bilan birga, rivojlanish yuqori bosqichlarda alohida jihatlar va boshlang’ich xususiyatlarning takrorlanishi bilan spiral bo’yicha boradi

Materialistik dialektika kategoriyalari.

Dialektika olti juft kategoriyalarga bo’linadi:

Yagona va umumiy.
Mazmun va shakl.
Mohiyat va hodisa.
Sabab va
oqibat.
Zaruriyat va tasodif
Imkoniyat va voqelik