Мавзу. Диққат концентрациясини экспериментал ўрганиш

3.Ихтиёрсиз диққатнинг кўчувчанлик ва бўлунувчанлик хусусиятлари.
Диққат муайян объектга тўпланиши кўп жиҳатдан инсоннинг ҳис-туйғуси, иродавий сифати, қизиқиши кабиларга боғлиқдир.
Ҳис-туйғулар ва эмоционал ҳолатлар диққатнинг объекти билан узвий боғлангандагина унинг учун ижобий аҳамият касб этади. Ҳис-туйғулар, эмоционал ҳолатлар қанчалик кучли ва кўтаринки тарзда намоён бўлса, демак диққат ҳам шунчалик объектга мустаҳкам қаратилади. Ҳислар, эмоциялар диққатнинг ҳам ихтиёрсиз, ҳам ихтиёрий турларини зўрайтиради. Инсоннинг амалий ва ақлий фаолияти жараёнида унинг онги муайян даражада янги билимлар маълумотлар билан бойиб бориши натижасида диққат ҳам такомиллашади. Янгиликни пайқаш ҳисси одам ақлий фаолиятини фаоллаштиради (активлаштиради), шу билан бирга, диққатнинг объектга узоқроқ тўпланишини таъминлайди. Инсоннинг барқарорлашган кайфияти диққатнинг кучи ва илдамлигини оширади, танловчанлигига ижобий таъсир этади. Стресс, аффект сингари эмоционал ҳолатлар диққатга салбий таъсир этиб, унинг ташқи таъсирларига берилувчан, кучсиз қилиб қўяди. Ана шунинг оқибатида диққат чалғийди, бўлинади, паришонлик намоён бўлади, фаолиятдаги бир текислик бузилади. Диққатни жамлаш қобилиятининг бузилиши "диққатнинг йўқлиги" деб аталади.
Диққат ихтиёрсиз, ихтиёрсиз ва ихтиёрсиз бўлиши мумкин.
Ихтиёрий диққат-шахсий қизиқиш бўлмаса ҳам, бирон-бир сабабга кўра зарур бўлган (касбий фаолият, ўқитиш ва ҳ.k.) объектга эътибор қаратишга қаратилган онгли жараёндир.
Ихтиёрсиз диққат-янги, ёрқин ёки ностандарт объектлардан келиб чиқадиган онгсиз жараён.
Ихтиёрийдан кейинги диққат- шахсий ёки профессионал қизиқиш туфайли махсус концентрациясини талаб қилмайди.Шунга кўра, диққат турларига кўра диққат консентрацияси ҳам ихтиёрий, ихтиёрсиз ва ихтиёрсиздан кейинги турларга бўлинади.
4.Натижани қайта ишлаш ва таҳлил этиш. Натижаларни хисоблаш ва таҳлил килиш.
Болалар ўз диққатларини ўзлари ёқтирган ва хоҳлаган нарсаларга осонгина жамлаб, бир зумда қизиқмайдиган нарсалар ва нима қилишни истамайдиган нарсалар ҳақида чалғиб қоладилар. Болаларни диққатини жамлашга ўргатиш унчалик зарур эмас-улар буни уддалай олишади. Катталарга диққат концентрациясини ўргатиш керак, ва бу қобилияти, муҳим ўз эътиборини жамлашга қобилияти оширилдаи, фақат қизиқарли нарсалар эмас, катталар учун алоҳида аҳамиятга эга бўлган нарсалар улар диққатини жамлайди.
Диққатнинг нурлари биз бошқара оладиган энергия, диққат доираси эса диққатимизнинг энергиясини тақсимлайдиган майдондир. Диққат доирасини ошириб, диққатимизни кенгроқ қиламиз, уни торайтирамиз - кўпроқ жамлаймиз. Консентрация-диққат ҳажмининг торайиши, ёки, аниқроғи, уни тўғри даражада қатъий сақлашдир. Диққатимизни ҳар доим ҳам бир нуқтага тўплаш шарт эмас, баъзан бутун майдонни диққат билан кўздан кечиришимиз зарур.
Махсус кучларда фаолият олиб борадиган инсонларга диққатини жамлашни йўқотишга ўргатилади,чунки хавфли ҳудудларда ҳамма нарсани кўриш мумкин,ҳар қандай жойда хавфга зудлик билан жавоб бериши керак. Худди шундай, машина бошқараётган тажрибали ҳайдовчи ҳам маълум бир нуқтага қарамайди: у бутунлай йўлга қарайди.Агар у тўсатдан у диққатини реклама қалқони ёки саёҳатчи билан суҳбатга қаратса, у бутун йўлни кўришдан чалғийди ва ҳалокат содир бўлиши мумкин.
Бироқ, ҳеч қандай хавф йўқ ва вазифа мураккаб бўлса, инсон диққат доирасини торайтириб, тор вазифага эътибор қаратади, шунда у ҳеч нарса чалғимайди. Вазифадан бошқа нарса учун муҳим бўлмайди. Инсоннинг диққат-эътибори торайиб, энг муҳим нарсага эътибор қаратса, самарали ҳаракат қила бошлайди.
Мюнстерберг усули қаттиқ ҳарфли матн бўлиб, улар орасида сўзлар мавжуд. Матнни ўқиб, тестнинг вазифаси бу сўзларни иложи борича тезроқ топишдир. Сизда ишлаш учун икки дақиқа бор. Тестдан ўтишдан олдин уни қоғозга чоп этиб, секундомерда вақтга қараб бажарилади. Ҳар бир топилган сўз қалам билан чизилади. Тест тугагандан сўнг, чизилган сўзлар сонини ҳисоблаш ва уларни тўғри жавоб билан солиштириш керак.