Мaвзу. Элeктр юритгич қуввaти. Қуввaт диaгрaммa. Элeктр энeргия истeъмoли вa қурилмaнинг фoйдaли иш кoэффициeнти

2. Юк кўтариш машина электр юритгичининг қуввати.
Юк кўтариш қурилма электр юритгичи қувватини ҳисоблаш ва уни танлаш икки босқич билан бажарилади. Дастлаб юк кўтариш қурилма тури, идишнинг юк кўтариш қобилияти ва қурилманинг динамик режими характеристикаси каби кўрсаткичлар асосида таҳминий ҳисобий қувват топилади. Яъни
(1)

бу ифодада: - қурилманинг динамик режим характеристикаси коэффициенти.У қурилма инсрция моменти, унинг мувозанатланлиги ва тезлик кўпайтмасига боғлиқ;

Қурилмаларни лойиҳалаш ва эксплуатация қилишда орттирилган тажрибаларга кўра:
Ағдарилмайдиган клетли қурилмаларда;
Ағдариладиган клетли қурилмаларда;
Ағдарилмайдиган скипли қурилмаларда;
Ағдариладиган скипли қурилмаларда;
Кўп пўлат арқонли қурилмаларда
- юк идишларнинг характи вақтида пайдо бўладиган қарашилик кучлари юкламани ортишини ифодаловчи коэффициент. У клетли қурилмаларда ва скипли қурилмаларда
- редукторнинг фойдали иш коэффициенти;
- фойдали яъни юкларни кўтариш учун сарифланадиган қуввт. У юк кўтариш қурилма трига кўра қуйидаги ифодалар билан ҳисобланади.
Бир идишли посонгили қурилмаларда
(2)
Тик икки идишли қурилмаларда


(2^/)
бу ерда – кўтариладиган юк массаси, кг;
- қурилманинг мувозанатланганлик кўрсаткичи.
- посонги массаси, кг;
- юк идиш характининг ўртача тезлиги. м/сек;
- юк кўтариш баланлиги, м;
- идишнинг фақат характ даври давомийлиги, сек;
Юк кўтариш машина барабанининг айланиш тезлиги
айл./мин. (3)
бу ерда - юк идишнинг максимал тезлиги, м/сек
- барабан диаметри, м;
- редукторнинг узатиш сони.
Ҳисобий қувват – ва барабаннинг айланиш тезлиги – п бўйича тахминий
(ориентировочный) электр юритгич танланади.
Иккинчи босқичда тахминий қабул қилинган электр юритгичнинг техник кўрсаткичлари асосида юк кўтариш қурилма динамикаси, яъни цикл давомида юк кўтариш машина барабани сиртига таъсир этиш кучи ( ) ва куч диаграммаси топилади.(2- расм).
Юкланган идишни кўтаришда барабан сиртининг моменти - М
; н.м. (4)
бу ерда – барабан сиртига таъсир этиш куч , н;
- барабан радиуси, м.
Электр юритгич орқали барабан ўқига узатиладиган қувват –
(5)
бу ерда - электр юритгич ўқидагши момент, н.м;
-унинг максимал бурчак тезлиги, рад/сек;
-редукторнинг фойдали иш коэффициенти
юкланган идишни кўтариш учун шарти бажарилиши керак. Унда электргич қуввати кВт (6)

2- расм.Мувозанатланмаган қурилманинг тезлик (а), тезланиш (б) ва куч (в) диаграммалари

бу ерда: - юк кўтариш машина барабанининг бурчак тезлиги, рад/ сек;
- барабан сиртидаги чизиқли максимал тезлик, м/сек.
Юқоридаги (6) ифодага кўра электрюритгич қуввати – юк кўтариш машина барабанинг сиртига таъсир қилиш кучи - ва максимал тезлик - - га боғлик экан.
Қурилманинг тезлик (1 а - расм)ва куч (2 в – расм) диаграммалардан маълумки тезлик ва куч цикл давомида ўзгариб турар экан. Шунинг учун юк кўтариш машина электр юритгигичи қисқа вақт оралиғида такрорланадиган ва цикл давомида ўзгариб турадиган (4-ифода) юклама билан ишлайди.
Ўзгарувчан юклама билан узоқ вақт давомида ишлайдиганг электрюритгич қуввати унинг чўлғамларини қизиш даражаси, руҳсат этилган ҳароратдан ошмаслик шарти асосида топилади.

Бунинг учун электр юриитгичнинг ҳақиқий (ўзгарувчан юклама билан) иш режими шартли равишда эквалент ркжим (ўзгармас юклама билан)билан алмаштирилади. Бунда иккала режимда ҳам электрюритгич чулғамларидан ажралиб чиқадиган иссиқлик бир ҳил бўлади деб қаралади .
Электр чулғамларини қизиш даражаси ток кучининг квадратига ва унинг таъсир этиш вақтига пропорционалдир.шунинг учун элементор вақт

оралиғида чулғамлардан ажралиб чиқадиган иссиқлик

(7)
бу ерда : - пропорционаллик коэффициенти;
- ток кучи.
Юқоридаги (7) ифодага биноан бир цикл давомида электр юритгич чулғамларидан ажралиб чиқадиган иссиқлик:

• 
  электр юритгич ҳақиқий (ўзгарувчан юклама таъсирида) иш режимда ишлавгвнда
  

(8)
электрюритгич шартли равишда алмаштирилган(ўзгармас юклама таъсирида) эквивалент режимда ишлаганда
(9)
икки режаимда чулғамлардан ажралиб чиқадиган иссиқлик миқдари бир хил деб қаралгани учун (Q = Q^/ ) юқоридаги (8,9) тенгламалардан
; ёки (10)
Юқоридаги (10) тенгликдан
(11)
Электр юритгич ўқининг моменти ток кучига пропорционал бўлгвнлиги учун
(11) ифода қуйидаги кўринишда ёзилади.
(12)
Юк кўтариш машина барабанининг диаметри ўзгармас бўлган қурилмаларда
Барабан радиуси.Унда (12) ифодадан


(13)
Эквалент куч диаграмманинг цикл давомийлиги
(14)

бу ерда ; – мос равишда тезланиш ва секинланиш даврларида электрюритгични совуши ёмонлашини ифодоловчи коэффицентлар. Қабул қилинади
= 0,6 0,7 ва = 0,25 0,4
Маълум – вақт оралиғида юк кўтариш машина барабани сиртига таъсир қилиш куч – ўзгармас бўлса
(15)
ва у чизиқли қонун бўйича ўзгарадиган ҳолларда эса
ифодалар билан топилади
(16)
.бу ерда : ва - иос раввишда – вақт оралиғининг бошланиш ва охирида барабан сиртига таъсир қилиш кучлари.
Электр юритгич электр тармоғидан маълум вақтга ўчирилган ҳолларда
(170
Юқоридаги (15,16) ифодаларга биноан, икки идишли ва идишлар уч даврли тезлик диаграмма билан харакатланадиган қурилмаларда эквивалент куч;

а) мувозанатланмаган ва қурилмаларда (2 в - расм)

б) мувозанатланатланган ( ) қурилмаларда (3- расм)
(19)
бу ерда :
Экваивалент куч бўйича ҳисобланадиган эквивалент қувват
(20)
Куч диаграммадаги максимал куч ( - расм).
Эквивалент кучга нисбати зўриқиш коэффициенти деб аталади
(21)
У асинхронли электрюритгичич тизимида ва ўзгармас токли тизмда эса
Агар тахминий қабул қилинган электр юритгич қуввати- ва унинг техник характеристикасида кўрсатилган зўриқиш даражаси- эквивалент куч бўйича ўсиблапнган қувват ва зўриқиш коэффициенти - ларга мос келса ( ) у узил- кесил танланади. Унинг заҳира коэффициенти
; (22)

Ифода билан ҳисобланади ва бўлиши керак

3-расм, Мувозанатланган курилманинг тезлик ( ) ва куч ( ) диаграммалари