Мавзу: ёрдамчи тарих фанлари курсига кириш

Uzunlik o’lchov birliklari. XVI-XVII asrlarda tashkil tobgan rus uzunlik o’lchov birliklari sistemasida keyingi yillarda deyarli hech qanday o’zgarish ro’y bermaydi. Ammo bir qancha chet el o’lchov birliklari bilan birgalikda qo’llanila boshlanadi. Bular orasida dyum, funt, liniya, tochka birliklari ham bor edi.
XVIII-XX asr boshida o’lchov birlikdari sistemasi qiyidagi ko’rinishda edi:
Versta 500 sajen’ 1,0668 km.
Sajen’ 3 arshin 7 fut 213,36 sm.
Arshin 4 Chetvert 16 vershok 28 dyuym 71,12 sm.
Chetvert 4 vershok 17,77 sm.
Vershok 4,44 sm.
Fut 12 dyuym 30,48 sm.
Liniya va tochka kamdan kam hollarda qo’llanilgan. Liniya bilan lapta shishalari hamda miltiqlarning kalbrlari o’lchangan. Tochka oltin va kumush tanga o’lchaMilarini aniqlashda ishlatilgan.
Yuza o’lchov birliklari. Yuza asosan desyatina bilan o’lchanadi. Desyatinaning kichik bo’laklari ham ishlatiladi:
Poldesyatina, os’mina desyatina.
Desyatina 80 x 30 2400 kv. sajenga teng. Lekin boshqa mikdorli, jumladan 3200 yoki 4000 kv. sajenli desyatinalar ham bo’lgan.
Chetvert, chetverik bilan birga garnets o’lchov birligidan foydalana boshlanadi. Garnets chetverikning sakkizdan bir ulushiga teng.
Chetvert 8 chetverik.
Chetverik 8 garnets.
Suyuqlik o’lchovlari. XVIII-XX asr boshida, xususan XVIII asrda suyuqliklar xilma-xil o’lchov birliklari bilan o’lchanadi.
Masalan, vino mernik va desyatina bilan o’lchangan. Mernik 40 vedro, desyatina esa 10 vedro vino eltadigan idish.
Vino, asal, pivo bir xil o’lchov bilan o’lchangan.


Tayanch iboralar: pyad’, sajen’, selo, arshin, desyatina, vedro, krujka, soxa, vershok, kad’.
Nazorat savollari.
1.Qadimgi Rusdagi qadimgi aniq o’lchov birliklarini sanab bering.
2.Rusning noaniq va solishtirma o’lchov birliklariga qaysilar kiradi?
3.XVI-XVIII asrlar Rossiya o’lchov birliklari.


Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: