Mavzu: Etilen qatori uglevodorodlari. Reja: To’yinmagan uglevodorodlarning tuzilishi

Molekulalarida bitta qo’shbog’ bor uglevodorodlar etilen uglevodorodlar deyiladi. Bu 
uglevodorodlar С
n
Н
2n
umumiy formulaga ega. Ular kimyoviy xossalari, o’xshash va tarkibi bir – 
biridan bir yoki bir necha CH
2
guruhga farq qiladigan gomologik qatorni hosil qiladi. Gomologik 
qatorning birinchi a‘zosi etilendir. Etilen xlor bilan reaktsiyaga kirishib, moysimon suyuqlik – 
etilen xlorid hosil qilganligi uchun unga lotincha gaz olefinat (moy hosil qiluvchi gaz) деб nom 
berilgan. Shuning uchun bu gomologik qatorning barcha a‘zolari olefinlar deb ataladi. 
Bundan tashqari etilen uglevodorodlar alkenlar deb ham yuritiladi. 
Alkenlar molekulasida bitta qo’shbog’ bo’ladi. Hozirgi tushunchalar bo’yicha, ikkita to’yinmagan 
uglerod atomini biriktiruvchi ikki bog’ bir xil emas: ularning biri 

– bog’, ikkinchisi 

- 
bog’dir. 

- bog’ unchalik mustahkam emas, u birikish reaktsiyalarida oson uziladi. 
Oddiy bog’ning hosil bo’lish energiyasi 81 kkal/mol, qo’shbog’niki esa 146,5 kkal/mol. 
Bu qo’shbog’ni hosil bo’lishida birlamchi 

– bog’ga nisbatan ikki marta ko’p energiya sarf 

---

bo’lmay, balki 65,5 kkal/mol energiya sarflanadi, ya‘ni 

- bog’ 

– bog’ga nisbatan 
mustahkam emas. 
Etilen qatori uglevodorodlari tarixiy nomenklaturada tegishli to’yingan uglevodorodlar 
nomidagi «an» qo’shimchasini «ilen» qo’shimchasiga almashtirish yo’li bilan hosil qilinadi. 
(С
5
Н
10
ning nomi bundan mustasno). Izomerlarda qo’shbog’ning holatini ko’rsatish uchun 



,
,
kabi grek harflaridan foydalaniladi. 
3.2.Nomenklatura va izomeriyasi. 
Ratsional nomenklatura. Ratsional nomenklatura bo’yicha nomlashda alkenlar etilenning 
hosilasi deb qaraladi, bunda etilenning vodorod atomlari u yoki bu radikalga almashingan deb 
qaraladi. Ikkita vodorod atomlari radikallarga almashingan etilen hosilalarida radikallar qo’shbog’ 
tutgan har ikkala uglerod atomiga birikkan bo’lsa, bunday izomerlar simmetrik, bitta uglerod