Мавзу: фалсафий қонунлар режа: Қонун тушунчаси. Қонунларнинг турлари

Красворд

• Энига: 2. Принцип. 4. Моддий ва маънавий ҳодисаларнинг уларнинг ҳаракат ва ривожланиш хусусияти ва йўналишини белгиловчи объектив, муҳим, зарурий, барқарор ва умумий алоқаси. 9. Немис файласуф. 10. Суҳбат қуриш санъати. 11. Предмет муайян хоссасининг намоён бўлиши, интенсивлиги даражаси. 12. Гармония, дисгармония, .... 14. Аввалги ҳолатдан сақланиб қолган хоссалар устунлик қилгани ҳолда, айни бир предмет хоссаларининг мос келмаслигидир. 16. Бир сифатнинг бошқа сифатга айланиш вақти, шакли, усули, миқдор ўзгаришларининг узлуксизлиги, босқичма-босқичлигидаги узилиш. 17. Нарсанинг ички хусусияти, предметни мазкур жиҳатдан фарқлаш учун зарур ва етарли бўлган хоссалар мажмуи.
• Бўйига: 1. «Эволюция – … ». 3. Инкорни - ... қонуни. 5. Борлиқнинг нисбатан мустақил ва нисбатан барқарор ҳолда мавжуд бўлган бир қисмидир 6. Бу нарсалар, ҳодисаларнинг бир ҳолатдан бошқа ҳолатга ўтиши. 7. Немис файласуф. 8. Нарса ёки ҳодиса қарама-қарши томонларининг бир-бирини истисно этиш ва бир-бирига ўтиш муносабатларидир. 9. Предмет борлиғининг чегараси. 13. Предметнинг жиҳати бўлиб, унинг бошқа предметлардан фарқи ёки улар билан ўхшашлигини белгилайди ва улар билан ўзаро алоқада намоён бўлади. 15. Қаршиликлар – предметнинг бир-бирини истисно этувчи ва бир-бирини назарда тутувчи томонларидир.

• Миқдорий ўзгаришлардан сифат ўзгаришларига ўтиш қонуни

• Алоҳида хусусиятлари

• Сифат – борлиққа айнан воқелик, жисмнинг аниқ алоқалари ва хоссасларининг мунтазам тизими.

• Миқдор – жисм ёки ходисанинг саналадиган хоссаси (сон, катталик, ҳажм, оғирлик ва х.к.).

• Меъёр – миқдор ва сифатнинг ягоналиги.

• Муайян миқдорий ўзгаришлардан кейин, албатта сифат ўзгаради.

• Сифат доимий равишда ўзгара олмайди. Сифатнинг ўзгариши меъёрнинг ўзгаришига олиб келадиган вақтда (яъни координаталарнинг шу тизимики илгари миқдорий ўзгаришлар таъсирида сифат ўзгаришлари содир бўлган) – жисмнинг туб моҳияти ўзгаради. Шундай ҳолатлар «тугунлар» деб аталади, бошқа ҳолатга ўтишнинг ўзи эса фалсафада «сакраш» деб номланди. Масалан, сув қайнаганда унинг сифати тубдан ўзгаради – у пар ҳолатига ўтади (яъни, қайнаш жараёнида «координаталарнинг илгариги тизими» бузилади – сув ва илгариги алоқа тизимлари). Бу ҳолатда 100 градусли ҳарорат тугун бўлиб ҳисобланади, сувнинг парга ўтиши эса (сифатнинг бир меъёрини бошқасига ўтиши) – сакрашдир.

• Табиатда ҳар доим ҳам тугунли ҳолатни аниқлаб бўлмайди. Миқдорнинг янги сифатга ўтиши сезилмасдан содир бўлиши мумкин. Бунга қадимги Грек хикмати мисол бўла олади «Уюм»: «Нечанчи буғдой донасини қўшганда буғдойлар йиғиндиси уюмга айланади?»

• Миқдор ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига ўтиши қонунининг моҳияти

• +онун
• тузилиши

• Қонуннинг амал
• қилиш мезанизми

• Сифат-пред-метга айний бўлган аниқ-лик-предметни тавсифлайдиган хоссалар йи-ғиндиси

• Сон предметга айний бўлмаган аниқлик предмет тараққиётининг узунлиги, кенглиги, хажми тавсифлайдиган хоссалар йиғиндиси

• Сифат

• Сон

• Сон ўзгаришлари:
• - янги сифат хоссасининг аста - секинлик билан тўпланиши;
• - мавжуд сифат доирасидаги ҳар қандай ўзгариш

• Сифат ўзгаришлари:
• - эски сифатдан янги сифатга ўтиш

• Меъёр (аниқлик бирлиги)

• Сакраш (ўзгаришларнинг узилиши)

• Тараққиёт соннинг сифатга ўтиши билан эмас, балки эски сифатнинг янги сифатга ўтиши шаклида амалга ошади.

• Тараққиёт сон ўзгаришларининг сифат ўзгаришларига ўзаро ўтишдир.

• МИҚДОР ЎЗГАРИШЛАРИНИНГ СИФАТ ЎЗГАРИШЛАРИГА ЎТИШИ ҚОНУНИ

• Сифат ва хосса муносабати

• Хосса – ҳар қандай ҳодисанинг бошқа
• предмет ва ҳодисага нисбатан у ёки бу
• даражадаги ички сифатий фарқли
• томонларининг намоён бўлишидир.

• Сифат ва хосса мутаносиблиги:

• Сифат ва хосса бир-биридан фарқ қилувчи бир
• тартибли тушунча сифатида муносибдир.
• 2. Сифат ва сон орасидаги фарқлар нисбийдир.

• Сифат

• Хосса

• Умумий тасниф

• Қисман тасниф

• Сифат таснифи

• Сон таснифи

• Муҳим томонлари

• Номуҳим томонлари

• Миқдор сифат жиҳатидан бир жинсли ҳодисаларнинг
• муайян объектив кўрсаткичи бўлиб, у мазкур
• ҳодисаларнинг катталигини, мавжудлик
• муддатини ва умуман ҳодиса ёки унинг айрим
• томонлари ривожланишининг фаоллик
• даражасини тавсифлайди.

• Меъёр

• бу миқдор ва си-
• фатнинг шундай
• бир бирлигики,
• бунда муайян
• сифат фақат
• муайян миқдор
• билан боғлиқ.

• Сифат

• Хосса

• миқдор

• Сифат нарсаларга
• Хос ва уларнинг
• борлиғи
• билан айний бўлган
• ҳамда уларни муайян
• алоқалар тизимидаги
• бошқа
• нарсалардан
• фарқлаш имконини
• берадиган ўзига хос
• хусусиятни акс
• эттиради.

• предметнинг жиҳати
• бўлиб, унинг бошқа
• Предметлардан
• фарқи
• ёки улар билан
• ўхшашлигини белги-
• лайди ва улар билан
• ўзаро алоқада
• намоён бўлади.

• предмет муайян
• хоссасининг на-
• моён бўлиши, ин-
• тенсивлиги дара-
• жаси. У сифат
• жиҳатидан ўх-
• шаш хоссалар
• ёки бутуннинг
• қисмларини тақ-
• қослаш йўли би-
• лан аниқланади

• Сакраш – бу бир сифатнинг бошқа сифатга айланиш вақти,
• шакли, усули, миқдор ўзгаришларининг узлуксизлиги,
• босқичма-босқичлигидаги узилиш.

• Сакрашлар:

• Ўзгаришнинг давом-
• лилигига кўра
• (жадал, суст);

• ўзгаришнинг йўнали-
• шига кўра (прогрессив,
• регрессив, йўналишсиз)
• фарқ қилади.

• ўзгариш шаклига
• кўра (бир карра,
• кўп карра);

• ўзгаришнинг чуқурлик
• даражасига кўра
• (қисман, тўлиқ);