Mavzu: Falsafiy tafakkur taraqqiyoti bosqichlari: sharq falsafasi

Abu Homid G’azzoliy (1058-1111) U Xurosonning tus shahrida tug’lgan.U Falsafa,ahloq,din va tasavvufga doir asarlarning muallifidir.U Falsafa va diniy ta’limotlarining barcha vakillarini 4 toifaga bo’ldi:1.mutakallimlar 2.botiniylar 3.faylasuflar 4.so’fiylar. Uning eng yirik asari “Ihyoi ulum addin”dir.Uning fikricha,rasmiy diniy e’tiqod mo’mining tashqi tamondan o’z burchini bajarishinigina talab qilib,unda his tuyg’uga o’rin qoldirmaydi.

ABU Nasr ibn Muhammad Farobiy(873-950) Farobiy Farob shahrida tug’ilgan.U sharqda sharq Arastusi –ikkinchi muallim deb atalgan.Uning fikricha yagona borliq olti bosqichdan iborat bo’lib,ular ayni vaqtda bir-birlari bilan sababiy bog’lanishdadirlar. 1-Hudo,2-samoviy jismlar borlig’i.,3-faol aql,4-ruh,5-shakl,6-modda.U ensiklopedik bilimlari orqali o’rta asr Sharq falsafasiga ulkan xissa qo’shgan olimlardandir.

Abu Abdulloh Muhammad Xorazmiy(997) U Xorazmda tavallud topgan.U “Ilmlarning kaliti asarining muallifi sifatida shuhrat topgan.U barcha fanlarni shariat va arabcha bo’lmaganlarga bo’lada.Uning fikricha fanlar tasnifi quyidagi ko’rinishga ega.A)Shariat,1-fiqh,2-kalom,3-sarf va nahv,4-sheriat,5-voqea noma.B)Arabcha bo’lmagan fanlar,1-nazariy,2-amaliy,3-meta fizika,4-riyoziyot,5-tabiatshunoslik,6-mantiq. U ham ensiklopedik bilimlari orqali o’rta asr Sharq falsafasiga ulkan xissa qo’shgan olimlardandir.

Abu Rayhon Beruniy(973-1048) U Xorazmning poytaxti qiyotda tavallud topdi.Unga Sharqda shuhrat keltirgan asari “Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar” -dir.Uning fikricha falsafaga yo’l borliqni chuqur tushunib yetishga imkon beradigan tabiatshunoslik fanidan o’tadi.Umuman esa u falsafani borliqning mohiyatini biladigan fan sifatidagi ta’rifiga qo’shiladi. U ensiklopedik olim,chuqur bilimlari orqali o’rta asr Sharq falsafasiga ulkan xissa qo’shgan olimlardandir.

Abu Ali ibn Sino(980-1037) Buxoro yaqinidagi Afshonada tug’ulgan.G’arda Avitsenna nomi bilan mashhur.U “shayxurrais”,” olimlar ustozi” unvoniga sozovor bo’lgan.Uning fikricha borliq “vajibuj vujud “Xudo,”mumkinul vujud”-ibodat.Borliq bo’linmaydigan yagona va bo’linadigan ko’plikdan tashkil topgan.Ko’plik darhol paydo bo’lmaydi ,asta sekin sabab va oqibat shaklida namoyon bo’ladi-degan fikrlarni aytib o’tgan.